Hardal Ekşilemesi (Dalaman-Muğla)
Yöresel Lezzet Taşıyıcısı "Gülsüm Inan Aksoy"
Geleneksel Türk mutfağında
Yöresel Lezzet Taşıyıcılarından Gülsüm Inan Aksoy ‘a mevcut bilgileri dahilinde mutfağımıza katkılarından dolayı teşekkür eder çalışmalarında başarılar dileriz...
Hardal doğada kendiliğinden yetişen bir ottur. Kendi içinde çeşitleri olan hardalın bulunduğu bölgeye göre bile lezzeti değişir.
Özellikle Dalaman, Kayacık tarafında yetişen otların lezzeti bir başkadır.
Daha çok ekşilemesi yapılan hardalın salatası da oldukça lezzetli olur. Bu tarifin en önemli özelliği sosunda un olarak mısır unu, ekşi olarak da nar ekşisi kullanılıyor olması.
Eski dönemlerde Rodos ile kıyı kesimlerdeki yerleşim yerleri arasında (Osmanlı zamanında) ticari ekonomik ve kültürel açıdan sürekli bir etkileşim içinde olunmuştur.
Atalarımız 1800’lü yılların sonunda Rodos’tan Dalaman Kayacık Köyü’ne yerleşerek gelenek ve kültürlerini, yörük kültürüyle harmanlayıp, zenginleştirerek gelecek nesillere aktarmıştır.
Şimdi size tarifini vereceğim hardal ekşilemesi, atalarımızdan öğrendiğimiz gibi en ince detaylarıyla hazırlanmıştır.
Yıkayıp temizlediğimiz hardalı, sapları ve yaprakları aynı yönde olacak şekilde düzenli demetler halinde kaynayan tuzlu suya atarak pişirilir. (kaynar suya atılan otun rengi yeşilliğini korur, soğuk suyla pişirilirse ot sararır)
Pişmiş olan ot süzülerek soğumaya bırakılır.(süzme sırasında üstünden soğuk suyla durulama yapılmamalıdır, lezzeti gider)Kendi halinde soğuyan hardalın hafifçe suyu sıkılarak iki parmak eninde doğranarak, genişçe bir kaba yerleştirilir.
Muğla mutfak kültüründe
en iyi lezzetlerden Hardal Ekşilemesi Sosunun Hazırlanışı:
Bir tavaya zeytinyağı konularak önce kuru biberler kızartılır, biberlerin bir kısmı yemeğin yanında yemek için ayrılırken birkaç tanesi yine kızartılıp haşlanmış olan otun üstüne yerleştirilir, biberin acısı, kokusu hafif yağa geçerek yemeğe ayrı bir lezzet verir.
En son kızartılan kuru biberlerin içine sonuna doğru bir diş sarımsak konur o da kızartılır.
Biberlerin kızartma işlemi bitikten sonra sarımsak içinde bırakılarak kızartma yağının birazı alınır normal zeytinyağı ilave edilir. Yağ ısınınca içinde bırakılan sarımsak tahta kaşıkla ezilir bu ezme işlemi sosa ayrı bir lezzet verir.
Ayrı bir yerde ezmiş olduğumuz dört beş diş sarımsağın yarıdan fazlası tavaya ilave edilerek kavrulur hemen arkasından yaklaşık dört yemek kaşığı kadar mısır unu ilave edilerek kavrulur, arkasından tepeleme iki yemek kaşığı salça ilave edilerek hepsi bir tekrar kavrulur hemen iki yemek kaşığı kadar nar ekşisi de katılarak kavrulur.
Kavurulan harcın üstüne kontrollü bir şekilde soğuk su ilave ederek kaynamaya bırakılır. Kaynamış olan sosun tuzu ayarlanır. Tekrar tadına bakılarak ekşi ihtiyacı varsa ilave edilir, ardından sarımsağın kalanı ilave edilir.
İyice kaynatmış olduğumuz sosu önceden haşlayıp doğradığımız otun üzerine dökeriz. Salatası yapmak istenirse haşlanmış, doğranmış hardalın üstüne biraz soğan doğrayarak, limon, zeytinyağı ve tuz karışımıyla lezzetlendirebiliriz. Damak tadınıza göre sarımsak, nar ekşisi gibi farklı malzemeler de eklenebilir.
Hardal Ekşilemesi Not:
Sonradan ilave edilen sarımsak ve nar ekşisi sosun aromasını arttıran önemli bir detaydır. Sosun lezzet ayarlaması yapılırken ekşisinin ve tuzunun biraz hissedilir olması tercih edilir çünkü ot içine çekecektir aksi halde yemeğin tadı yavan olur.
Bu kavurma işlemi sırasında tüm malzemeler önceden hazırlanmalı hiç vakit kaybetmeden sırasıyla konmalı, gererip yanmamasına özellikle dikkat edilmelidir. Su miktarı ota ve konulan malzemelerin yoğunluğuna göre kontrollü bir şekilde ayarlanır.
Geleneksel Türk mutfağında Yöresel Lezzet Taşıyıcılarından Gülsüm Inan Aksoy ‘a mevcut bilgileri dahilinde mutfağımıza katkılarından dolayı teşekkür eder çalışmalarında başarılar dileriz...