Muğla Mutfağında Pırasa Ekşilisi Nasıl Yapılır?
Şef Selma Atabey
Pırasa Nedir?
Pırasa ekili kök bitkilerin en eski olanıdır. Yaklaşık M.Ö. 3000 lerde yetiştirildiği düşünülüyor. Latince ismi Allium porrum olan bitkinin ismi ise Keltçeden türetilmiş “Allium” keskin kokulu acı anlamına gelmektedir. Antik çağdan kalma eserlerin günümüze ulaşan bölümlerinde pırasanın kullanımına dair birçok bilgi yer almaktadır. M.Ö. 753 yılında Romalı yazarların (Plinius, Cato, Galen, Columella, Varro, Petronius, Ovidius, Apicius, Martial vd.) eserleri incelendiğinde bu bitkilerin kullanımına dair belirgin iki alan göze çarpmaktadır.
Bunlardan ilki ve en yaygın olanı tıbbi olarak birçok hastalığı tedavi etmek için hazırlanan reçetelerin bir bileşeni olması, ikincisi ise daha dar anlamda besin maddesi olarak tüketilmesidir. Bizlerin şu dönemde mütevazi olarak değerlendirdiğimiz bu sebzeye zamanında çok önem verilmiş; Tanrı olarak düşünüldüğü dönem olmuş, uğruna savaşan tanrılar olduğuna inanılmış mitolojik olarak, hatta Galliler paranın üzerine basmışlar pırasayı. Romalı ünlü yemek yazarı Apicious tariflerinde fazlaca yer vermiş pırasaya.
Neron dönemindeyse pırasanın sesi açtığına inanılmış mesela. Juvenal Satire’sinde, “Caiz değildir pırasayı ve soğanı dişle ısırıp koparmak. Ah, bahçesinde doğan ilahi ruhlarıyla ne yüce bir ulus bu!” diyerek, pırasaların tanrı olduğu ve soğana tapınıldığı (hayran olunduğu) bir ülke olarak Mısır ile alay etmektedir.
Allium cinsi ürünler yani pırasa, soğan ve sarımsak içerdikleri maddeler gereği doğal antibiyotik olarak bilinir.
Fransa’da fakir kuşkonmazı olarak adlandırılmış bir dönem ve çorbalık sebzeler içerisinde baş sırada yer almış. Aromatik yapısı nedeniyle hem yemeklerde kullanılmış hem de et suları veya sebze suları yapılırken içerisinde bulundurulmuş mutlaka. Pırasanın, içerdiği kükürtten kaynaklanan kendine has kokusu; seveni kadar sevmeyeni olmasının da asıl sebebi olmuş.
Akdeniz bölgesinde doğal olarak yetişiyor. Dünyada en çok pırasa üretilen ülke Endonezya, İkinci sırada ise Türkiye geliyor. Mevlana'nın eserlerinde geçiyor ve saray kayıtlarında da yer alıyor pırasa. Yumurta ile pişirildiği biliniyor saray mutfağında. Kısaca insanlık tarihinde bir çok yerde karşımıza çıkıyor, Osmanlı geç tanısa da pırasayı.
Muğla’da da çok yetişiyor. Hatta bahçelerde kültürü yetiştiği gibi doğada yabanisi de var. Yabanisine de körmen deniyor. Pırasa Muğla’da bir çok yemekte kullanılıyor kavurması, köftesi, yemeği yapılıyor hatta soğan gibi yemeklere doğranıyor ve kesinlikle börek içlerine lezzet katıyor. Bugün pırasanın kızartmasını yapacağız. Ama tabi ekşilisi. Hele birde koruksa ekşisi…
Muğla Mutfağında Pırasa Ekşilisi Nasıl Yapılır?
En İyi Muğla Yemeklerinden Pırasa Ekşilisinde Kullanılan Malzemeler;
* 6-7 Sap İnce Pırasa
* 3 Kaşık Un
* Tuz
* 3-4 Diş Sarımsak
* 1 Limon Suyu Veya Koruk Suyu
* 1 Çay Bardağı Zeytinyağı
* Kızartmak İçin Zeytinyağı
Muğla Yemek Kültüründe Pırasa Ekşilisi Yapılış Tarifi;
Pırasalar ayıklanıp, yıkanıp 2-3 parmak boyunda kesilir. Burada önerim tek lokmada yiyebileceğinizin üstünde doğrama yapmayın. Çünkü ısırırken veya keserken katları ayrılabiliyor. Tek lokmalık yapılırsa kolay tüketiliyor ve lezzetin keyfini çıkarmak mümkün oluyor. Yıkandıktan sonra nemliyken una bulanır ve kızgın yağda kızartılır.
Ayrı bir kapta sarımsaklar tuz ile ezilir. Koruk suyu sıkılıp tülbentten geçirilir. Limon da olabilir tabi. Zeytinyağı, ekşi, sarımsak ve tuz iyice çırpılarak ağartılır. Kızartılan pırasaların üzerine bolca gezdirilir.
Evinizin bereketi, damağınızın tadı, elinizin lezzeti eksilmesin. Sağlıkla kalın.
Pırasa Ekşilisi Kaynak:
(Kapka, 2019), (Iuvenalis, 2006: 177), Vatan gazetesi Zeynep kakınç.
Tarife Fethiye, Seki, Seydikemer ilçelerinde ulaşılmıştır.