Türkiye Gastronomi Haritamız Nedir?
Türk
aşçı haberleri olarak yapmış olduğumuz
gastronomi araştırmalarına göre, 2 bin 205 çeşit yöresel yiyecek ve içecekten oluşan mutfağıyla zengin lezzetlere sahip bir ülkeyiz...
Ankara Ticaret Odası (ATO) İle Ankara Patent Bürosu Türkiye’nin lezzet haritalarını çıkardı. 81 ili kapsayan haritaya göre, Türkiye, 2 bin 205 çeşit yöresel yiyecek ve içecekten oluşan zengin mutfağıyla lezzetli bir ülke.
Türkiye’nin lezzet haritasında, pek çok ilin sahip çıktığı çok sayıda yiyecek de bulunuyor. Paylaşılamayan yiyeceklerin başında çiğ köfte ve künefe geliyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya özgü olup bütün Türkiye’nin tanıdığı bir yiyecek olan “çiğ köfte”ye; Urfa, Adıyaman, Batman, Mardin ve Osmaniye, “künefe”ye ise Hatay ve Elazığ sahip çıkıyor.
“Mantı” da pek çok ilin mutfağında yer almakla birlikte en ünlüsü Kayseri mantısı olarak görülüyor. Kırklareli’nin “sulu kaçamak" ve “kuru kaçamak"ı, Isparta’nın “kuyruğu sulu"su ve “derdimi alan"ı, ilginç isimli yiyecekler arasında yer alıyor.
Konu hakkında bir değerlendirme yapan Ankara Patent Bürosu Genel Müdürü Kaan Dericioğlu, coğrafi işaret (menşei adı veya mahreç işareti) tescili için bir zorunluluk olmadığını söyledi. Dericioğlu, “Yapılan işlem yalnız bu adla başkalarının haksız yere ürün işaretlemelerini önlemek amaçlıdır. Belirtilen yörede üretim yapmayanlar bu işareti kullanamaz. Örneğin Türkiye’de üretildiği zaman Türk Kahvesi, Türk Baklavası, Türk Lokumu birer coğrafi işaret ya da menşe adı olarak işaretlenebilir ve pazarlanabilir.
Bu işaretleyiş biçimi; Yunan Baklavası, Yunan Kahvesi, Güney Kıbrıs Lokumu olarak başka ülkelerdeki uygulamalara engel olamaz. Rumların ya da Yunanlılar; Türk Lokumu, Türk baklavası, Türk Çiğ Köftesi demediği sürece sorun yoktur. Bu ürünleri dünyada kimse tanımaz ve herkes Türk ürünü olarak bilir" dedi.
Mevcut lezzetlerden Adana Kebabı, Gaziantep Baklavası ve toplam 157 sinin tescil altında olduğunu ifade eden Dericioğlu, coğrafi işaretler konusunda özellikle yerel STK’ları göreve çağırdı.
Çeşit açısından Türkiye’nin en zengin mutfağına sahip il ise Gaziantep olarak belirlendi. Gaziantep mutfağı tam 291 çeşit yemek, tatlı ve içecekten oluşuyor. Malhıtalı (mercimekli) köfte, yoğurtlu ufak köfte, yağlı köfte, iç katması (kısır), tene katması, haveydi köftesi, omaç, sini köftesi, süzek yapması, cağırtlak kebabı, ayva kebabı, elma kebabı, lebeniye, öz çorbası, maş çorbası, şirinli çorba, beyran, topaç, Köse Sefer kabağı dolması, loğlazlı aş, çiğdem aşı, ekşili daraklık tavası, beyran, şiveydiz, acur oturtması, kakırdak böreği, loğlaz piyazı, yarpuz piyazı, at elması turşusu, çelem turşusu Gaziantep’in ünlü yemeklerinden bazıları olarak sıralanıyor.
İkinci sırada Elazığ geliyor. Elazığ mutfağı tam 154 çeşit yemek, tatlı ve içecekten oluşuyor. Fasulye çorbası, lobik çorbası, anamaşı, kelecoş, taraklık, kındık köfte, küncülü köfte, muhaşerli köfte, işkene, sapan dolması, kibe dolması, çaypalası, pirpirim boranı, tavşan üfelemesi, kırmanlı pilav, simit pilav, nohut ekmeği, fodula, zarafat, patila, heside, dolanger, hürriyet kadayıfı, orcik, pilit ve gah, Elazığ’ın ünlü yemekleri arasında yer alıyor.
93 çeşit yiyecekle Ankara da zengin bir mutfağa sahip iller arasında. Başkent’in ünü il sınırları dışına taşan Ankara Tavası’nın dışında alabörtme, calla, bici, ilişkik, sızgıç, siyel, pıtpıt pilavı, tohma, altüst böreği, entekke böreği, hamman, papaç, yalkı, carcıran, köremez, tamtak tiridi, öllüğün körü, bırtlak, bezdirme, gizleme, kartalaç ve saçkıran gibi ilginç yöresel yemekleri de bulunuyor.
Bölgeler arasında İç Anadolu, 455 çeşit yiyecek ve içecek çeşidiyle ilk sırada yer alıyor. Bu bölgeyi 425 çeşit ile Doğu Anadolu, 398 çeşit ile Güneydoğu Anadolu ve 397 çeşit ile Karadeniz Bölgesi izliyor. Akdeniz ve Marmara Bölgesi 184 çeşit, Ege Bölgesi 162 çeşit yiyecek ve içeceğe sahip.
Hazırlanan lezzet haritasına göre illerin seçilmiş bazı yiyecekleri şöyle;
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Adana":
Adana kebabı, şalgam suyu, süllüm.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Adıyaman":
Basalla, yapıştırma, hıtap.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Afyonkarahisar":
Sakala çarpan çorba, zürbiye, sırtsırta.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Ağrı":
Abdigör köftesi, gösteberg et, selekeli (saç kavurma).
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Aksaray":
Soğanlama, bamya çorbası, çiğleme.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Amasya":
Kesme ibik çorbası, unutma beni, eli böğründe.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Ankara":
Calla, bici, öllüğün körü, saçkıran.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Antalya":
Arap kadayıfı, karpuz kabuğu reçeli, bergamut reçeli.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Ardahan":
Evelik aşı, pişi, kuymak (mıhlama).
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Artvin":
Hınkal, çergebaz, gendima.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Aydı"n:
Kulak çorbası, pelvize tatlısı, paşa böreği.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Balıkesir":
Saçaklı mantı, mafiş tatlısı, börülce ekşilemesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Bartın":
Pumpum çorbası, yumurtalı isbut, kabak burması.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Batman":
Bumbar, Şam börek, perde pilavı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Bayburt":
Tatlı çorba, galaçoş, ekşi lahana.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Bilecik":
Keklik kebabı, piruhi, samsı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Bingöl":
Dut pekmezi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Bitlis":
Büryan kebabı, şekalok, çorti köftesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Bolu":
Kedi batmaz, kaldırık dolması, kaşık sapı
.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Burdur":
Testi kebabı, kabak helvası, Burdur muhallebisi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Bursa":
Ekşili baş çorbası, etli gavata, İnegöl köftesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Çanakkale":
Tumbi, lakerda, erik macunu.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Çankırı":
Yaren güveci, mıkla, tutmaç.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Çorum":
Leblebi, cızlak, çullama.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Denizli":
Çaput aşı, alaçora, sıyırma.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Diyarbakır":
Karpuz, cartlak kebabı, patlıcan meftunesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Düzce":
Çerkez tavuğu, şıl böreği, lepsi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Edirne":
Mamzama, hardaliye, satır kebabı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Elazığ":
Anamaşı, tavşan üfelemesi, hürriyet kadayıfı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Erzincan":
Tulum peyniri, tava leblebisi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Erzurum":
Cağ kebabı, den çorbası, çaşır.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Eskişehir":
Çiğ börek, abısta, harşıl.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Gaziantep":
Alinazik kebabı, Antep fıstığı, Köse Sefer kabağı dolması.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Giresun":
Hamsi böreği, çalıçileği çorbası, karalahana diblesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Gümüşhane":
Köme, lemis, haşıl.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Hakkari":
Gulul çorbası, kepaye, kiflik.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Hatay":
Kaytaz böreği, taş kadayıf, kuş gözü.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Iğdır":
Bozbaş yemeği, helise, perzana.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Isparta":
Sakala sarkan, kabine, kuyruğu sulu.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "İstanbul":
Kanlıca yoğurdu, Sultanahmet köftesi, beyinli Beykoz kebabı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "İzmir":
İzmir köftesi, papaz yahnisi, radika salatası.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kahramanmaraş":
Dövme dondurma, pıtpıt lapası, çullama.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Karabük":
Göbü, katlaç, malak.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Karaman":
Batırık, bidik, paraköfte.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kars":
Kaşar, gravyer, tandırda kaz çekmesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kastamonu":
Köle hamuru, cırık tatlısı, delioğlan sarığı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kayseri":
Pastırma, sucuk, mantı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kırıkkale":
Kömbe, külleme, sarığı burma.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kırklareli":
Sulu kaçamak, kuru kaçamak, bıldırcın kağıt kebabı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kırşehir":
Keykef, temal.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kilis":
Cennet çamuru, firik pilavı, mazlum.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kocaeli":
Kandıra yoğurdu, pişmaniye, otur Fatma tatlısı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Konya":
Düğün yemeği, etli ekmek.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Kütahya":
Namaz dolması, tosunum, Çene çarpan çorbası.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Malatya":
Kayısı, analı-kızlı, kurşun geçmez köftesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Manisa":
Mesir macunu, Kula güveç kapaması, şekerli pide.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Mardin":
Ceviz sucuğu, ikbebet (içli köfte), semberuk.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Mersin":
Cezerye, tantuni, kerebici.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Muğla":
Dutmeç, çopur, ot ekşilemesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Muş":
Muş köftesi, çorti aşı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Nevşehir":
Ağpakla, dıvıl, sızgıt.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Niğde":
Mangir çorbası, üzüm boranası, unlu söğürme.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Ordu":
Melocan (diken ucu) kavurması, mısır yağlaşı, hoşgıran kavurması.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Osmaniye":
Tirşik (pancar), yer fıstığı, toğgar.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Rize":
Anzer balı, hamsi çiğirtası, enişte lokumu.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Sakarya":
Pekmez, yoğurt.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Samsun":
Samsun pidesi, turşu kavurması, kocakarı gerdanı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Siirt":
Zivzik narı, Pervari balı, perde pilavı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Sinop":
Sinop kestanesi, nokul, mamalika.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Sivas":
Sivas kebabı, peskutan çorbası, pezik turşusu.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Şanlıurfa":
İsot, şıllık tatlısı, Urfa kebabı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Şırnak":
Kutlık, serbıdev, hekeheşandi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Tekirdağ":
Tekirdağ köftesi.
Tokat:
Tokat kebabı, bacaklı çorba.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Trabzon":
Vakfıkebir ekmeği, Akçaabat köftesi.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Tunceli":
Şavak tulum peyniri, Pülümür balı, zerefet.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Uşak":
Alacatene, haşhaş sürtmesi, ciğerli bulgur.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Van":
Otlu peynir, inci kefali, ilitme.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Yalova":
Pavli, luhu şuşkey çirbuli, lalanga.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Yozgat":
Testi kebabı, arabaşı.
Türkiye Gastronomi Haritamız'da "Zonguldak":
Çaycuma yoğurdu, Osmanlı çileği, beyaz baklava.