Aşçıların Meslek Uyumu ve Meslek Algısı Bölüm “02”
Aşçıların Meslek Uyumu ve Meslek Algısı Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma
Arif YILMAZ | Haluk TANRIVERDİ
Ültanır, (2000: 1) Üniversite öğrencilerinin edinecekleri mesleklere uyum seviyesini ölçmek için bir araç geliştirmek ve bu ölçüm aracının geçerlik ve güvenirliğinin tespiti amacıyla yaptığı çalışmada; Aşçılık “Mesleksel Üretkenlik, Mesleksel Beceriler, Mesleksel Yeterlilik ve Mesleksel Olanaklar” olmak üzere dört boyut elde etmiştir.
Çelebi ve Ülker, (2013: 127) Yükseköğretim kurumlarında çalışan İngilizce okutmanlarının uyum algı ve davranışlarını etkileyen unsurları incelemek amacıyla yaptığı “Yükseköğretim Kurumlarında Eğitimci Bireylerin Uyum Algı Ve Davranışlarını Etkileyen Unsurlar” isimli nitel çalışmasında, katılımcılardan elde edilen verileri, “Yönetici, Meslektaş ve Öğrencilerle ilişkiler, İşin Yapısına İlişkin Özellikler, Kurum Yapısı ve Kültürüne İlişkin Özellikler ve Çalışma Ortamına İlişkin Özellikler” olarak sınıflandırmıştır.
3. Meslek Algısı
Mesleklerin, meslek sahibinin kendi kimliğine yönelik etkisinin yanı sıra, kişinin toplum tarafından algılanmasına dair bir referans olmasından dolayı da mesleki algı çok önemlidir (Macit, 2007: 37). Bir mesleğin sosyal statüsünün yüksek oluşu mesleği daha prestijli hale getirmekte ve bireyin mesleğine yönelik algısını da şekillendirmektedir (Kuşluvan ve Kuşluvan, 2000). Akalın, (2006) bireylerin mesleklerini bilinçli olarak seçmelerinin, meslek algılarını olumlu yönde geliştireceğini ve bu bireylerin daha mutlu ve huzurlu bir hayat süreceğini ifade etmektedir.
Ayrıca, bireyin meslek algısının bir takım davranışsal sonuçları da bulunmakta (Aytaç, 2000) olup, meslek algısı ile mesleği sürdürme niyeti arasında doğrusal, meslekten uzaklaşma arasında önemli düzeyde ters ilişki söz konusudur (Wildes, 2004). Emek-yoğun bir özellik taşıyan ve insan ilişkilerinin ön plana çıktığı turizm endüstrisi/sektörü içerisindeki otel işletmelerinde çalışanların “mesleki bağlılığı” ile “mesleği bırakma niyeti” üzerinde etkisi yadsınamayacak iki temel faktör olan “birey-meslek uyumu” ve “mesleki sosyal statü algısı” görgül olarak incelenmiştir.
Araştırmanın sonucunda, birey-meslek uyumu ve mesleğin sosyal statüsüne ilişkin algının mesleki bağlılık üzerinde anlamlı ve pozitif etkisi olduğu tespit edilmiştir. Öte yandan, mesleki bağlılığın ise, mesleği bırakma niyeti üzerinde negatif etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Saltık, Avcı ve Kaya 2016: 42-46).
Ayrıca yapılan araştırmalarda, turizm eğitimi alan öğrencilerin mesleği tercihinde, mesleğin sosyal statü değeri ve prestij algısı faktörünün ağır bastığı (Wang ve Liu, 2010), otel işletmeleri çalışanlarının genel iş tatmin düzeyini en fazla etkileyen faktörler işin niteliği ve toplum içerisindeki imajı olduğu (İnce, 2008), hemşirelerin mesleki tatmin düzeylerinin düşük olmasının, mesleğin toplumsal imajının düşük olmasından kaynaklandığı (Karakuş, 2011) ifade edilmiştir.
Mesleğe ilişkin davranış, tutum ve dünya görüşü, bireyin mesleğine karşı kendi içindeki algısını ifade etmektedir (Eke, 1987: 378-379). Mesleki getiriler de bireylerin beklentilerinde önemli bir etkendir. Bu beklentilerin karşılanması meslek sahibi bireyin tatmin duygusunu etkilemekte bu tatmin duygusu da mesleği benimseme düzeyine yansımaktadır (Aca vd., 2013: 150-151). Akalın (2006: 53-56)’ a göre bireyin mesleğine ekonomik kazanımlardan öte anlam yüklemesi onun meslek algısına göre hareket emesine sebep olmakta, meslek seçiminde bu algının etkisi mesleki yeterliliğin de önüne geçebilmektedir.
Halıcı ve Delil, (2003) tarafından Büro Yönetimi Öğrencilerinin Mesleki Algılamalarının Belirlenmesine Yönelik yaptığı çalışmada, öğrencilerin yakın çevrelerinin ve tolumun meslekleri hakkında önemli derecede olumsuz düşündüklerini, bunun sebebini mesleğin iyi bilinmemesi ve bu mesleğin eğitim gerektirmediği düşüncesi oluşturduğunu ifade etmektedir.
Dinçer ve Yılmaz, (2015: 9) tarafından, “Dokuz Eylül Üniversitesi ilköğretim Matematik Öğretmenliği Bölümü dördüncü sınıf öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik algı ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişki ve bu değerlendirmelerin bağlı olduğu faktörleri” incelemek maksadıyla yapılan araştırmandan, mesleğe yönelik algı ve umutsuzluk düzeyleri arasında negatif yönde, anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır.
Öğretmenlik mesleğine yönelik algı düzeyi gelir düzeyi, ikamet yeri, anne-baba eğitim düzeyleri değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık göstermezken; mesleği seçme nedeni değişkenleri ile anlamlı ilişkisi olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.
Erdem, (2012: 1727), genel tarama modelinin bir türü olan ilişkisel tarama modeli ile gerçekleştirdiği, “Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının mesleki yeterlilik algıları ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları” incelenmek maksadıyla yaptığı araştırmada sonuç olarak öğretmen adaylarının mesleğe yönelik ilgi ve tutumlarının yüksek olduğu belirlenmiş, özel alan bilgisi ve meslek bilgisi konularında kendilerini yetersiz hissettikleri tespit edilmiştir.
Bir mesleğin toplum nezdindeki kabul ve itibar görmesi o mesleğin seçimindeki en önemli etkenlerden biridir (Arınç, 2013: 138). Bir mesleğin algısı kişiden kişiye değişmekte olup, bu algıyı bir takım faktörler etkilemektedir. Mesleğin toplumdaki saygınlık ve işlevselliği de bu faktörlerin içinde bulunmakta olup, bu saygınlık ve işlevselliği meslek sahibine prestij ve statü olarak geri dönmektedir.
Tıp, hukuk ve mühendislik gibi meslek mensuplarının toplum için sağladığı katma değer sonucu işlevselliklerinin yüksek olduğu ve bunun sonucunda meslek sahibi kimselerin toplumsal prestijlerinin yükseldiği söylenebilir (Aca, Emirgil ve Işığıçok, 2013: 150-151). İcra edilen mesleğin, bireye olan katkılarının yanı sıra toplumun gelişimine katkı sağladığını hissettirmesi, bireyin yanında toplum için de yüksek değerde bir meslek statüsü olarak algılanabilir (Çakır, 2001: 56).
İçinde bulunduğu toplum bireyin mesleğine önem vermekte ve ona mesleğin statüsüne eşdeğer bir değer atfetmektedir. Buradan hareketle sahip olunan mesleğin, bireyin toplumdaki unvan ve statüsüne ilişkin bir göstergesi olduğu söylenebilir (İlhan, 2008: 316). Yapılan bir araştırmanın sonucuna göre; Hemşire ve ebelerin mesleklerine ilişkin algıları, kendilerini toplum içinde nasıl gördüklerini ve motivasyonlarını etkilerken, ayrıca iş yaşamındaki performansları üzerinde de etkili olabilmektedir (Yılmaz vd., 2013).