Salatalık Nedir? Salatalık Çeşitleri Nelerdir? Salatalığın Tarihi...
Salatalık Çeşitleri Nelerdir? Salatalık İsimleri, Salatalığın Mevsimi, Salatalık Hakkında Bilinmesi Gerekenler, Salatalığın tarihi, Salatalık nereden geldi, Salatalık Nasıl Seçilir?, Salatalık Nasıl Saklanır? Hıyar (salatalık) nasıl yetiştirilir? Salatalık Çeşitleri ve Özellikleri...
Salatalık (Cucumis sativus) kabakgiller familyasından anavatanı Hindistan olan tek yıllık bir bitki ve bu bitkinin sebze olarak kullanılan meyveleridir. Tüm dünyada yaygın bir şekilde yetiştirilen salatalık bitkisinin tırmanıcı veya sürünücü otsu gövdesi, gövdeye uzun bir sapla bağlı çeşidine göre farklı şekillerde yaprakları ve sarı renkli çiçekleri vardır. Sebze olarak değerlendirilen salatalık bitkisinin meyvesi silindirik şekilli olup çeşidine bağlı olarak farklı uzunluk ve çapa sahiptir.
Su içeriği en yüksek, kalorisi en düşük sebzelerden olan salatalık özellikle salata ve garnitürlerin vazgeçilmez bileşenidir. K vitamini haricinde diğer vitamin ve mineraller bakımından zengin bir kaynak olmayan salatalık kilo verme veya koruma için hazırlanan diyet listelerinde en fazla yer alan sebzelerdendir. Ayrıca vücudun su kazanmasını sağlayan salatalık kabızlık gibi sindirim rahatsızlıklarını önleyici etki gösterir.
Salatalık Çeşitleri ve Özellikleri
Salatalık, kabakgiller familyasında yer almaktadır. Tek yıllık bir bitkidir. Sarılıcı karaktere sahip olduklarından kültür sebzesi olarak yetiştirilir. Salatalık, toprağın nemini çok sevdiğinden dolayı kökleri genellikle 20-25 cm derinlikte ve yüzeysel olarak gelişme göstermektedir. Salatalığın içerisinde insan sağlığı açısından çok faydalı vitaminler ve besin maddeleri bulunmaktadır. Salatalık çeşitleri badem hıyar çeşitleri ve Beith alfa hıyar çeşitleri olarak iki grupta incelenmektedir. Bu çeşitlerin de kendi içlerinde farklı cinsleri bulunmaktadır.
Badem Salatalık Çeşitleri
Şirince F1: Şirince F1 hıyar çeşidinin üretim alanı örtü altı yetiştiriciliğidir. Meyve boylarının uzunlukları yaklaşık 10-12 cm’dir. Bitki yapısının yetişmesi orta kuvvettedir. Yaz yetiştiriciliği ve geç güz yetiştiriciliği için uygun bir cinstir. Her boğumda 2-3 meyve vermektedir. Meyveleri düz yeşil renklerde, oluksuz, kaliteli, albenili mini hıyar çeşididir.
Suzan F1:
Suzan F1 hıyar çeşidinin üretimi örtü altı yetiştiriciliğidir. Meyve boylarının uzunlukları yaklaşık 10-12 cm’dir. Yaz yetiştiriciliği, tek ekim ve geç güzlük için oldukça uygundur. Bitki yapısı oldukça kuvvetlidir. Soğuğa karşı dayanımı yüksek derecededir. Meyveleri düz yeşil, kaliteli ve albenilidir.
Yaman F1:
Yaman F1 hıyar çeşidinin üretim alanı örtü altı yetiştiriciliğidir. Meyve boylarının uzunlukları 10-12 cm’dir. Soğuğa karşı direnci oldukça yüksektir. Bitkinin gelişme yapısı kuvvetlidir. Yaz yetiştiriciliği ve güzlük için uygun bir seçimdir. Meyve yapıları çok kalitelidir. Meyveleri albenili ve düz açık yeşil renklerdedir. Mükemmel ölçüde meyve kalitesine sahiptirler.
Beith Alfa Salatalık Çeşitleri
A.21 F1:
Meyve uzunlukları ortalama 16-18 cm arasındadır. Örtü altı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bahar yetiştiriciliği ve erken güz için uygundur. Bitki yapısı orta kuvvette gelişme gösterir. Meyvelerinin rengi açık yeşildir. Meyveleri hafif oluklu, uzun ve silindirik bir yapıya sahiptir.
Başak F1:
Meyve uzunlukları ortalama 15-16 cm olan Başak F1 cinsi örtü altı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yaz yetiştiriciliğine uygundur. Meyveleri uzun, silindirik, koyu yeşil renktedir. Verimli bir tarla hıyarı çeşididir.
Kardelen F1:
Meyve uzunlukları ortalama 16-18 cm’dir. Örtü altı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bitkinin gelişme yapısı çok kuvvetlidir. Meyveleri koyu yeşil renkte, silindirik ve uzun yapıda, tekli şekillerdedir. Soğuğa oldukça dayanıklıdır.
Mehtap F1:
Meyve uzunlukları ortalama 17-18 cm’dir. Örtü altı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Erken bahar yetiştiriciliği ve geç güz üretimi için uygundur. Soğuğa karşı oldukça dayanıklı bir yapısı bulunmaktadır. Meyveleri yeşil renkte, kaliteli ve hafif olukludur. Bitki yapısı oldukça kuvvetlidir.
Salatalık Hakkında Bilgiler
Salatalık İsminin Anlamı ve Kaynağı: Salatalık kelimesi köken olarak Latinceye dayanmaktadır. Bu dilde sal, tuz ve salata ise tuzlu anlamındadır. Salata kelimesi Türkçe -lık ekini aldığında tuzlamalık ya da tuzlanacak sebze anlamına gelmektedir. Tuzlama işlemi genellikle turşu yapımında kullanıldığından salatalık kelimesi turşu yapımında kullanılan sebze anlamındadır.
Salatalığın Diğer İsimleri: Hıyar
Salatalığın Latince (bilimsel) İsmi: Cucumis sativus
Salatalığın Dünyada Yetiştiği Yerler:
Ilıman iklim bitkisi olan salatalığın tüm dünyada yaygın olarak tarımı yapılmaktadır. Dünya toplam üretiminin ¾’ünden fazlasını karşılayan Çin dışında Rusya, Türkiye ve İran en fazla salatalık üreten ülkelerdir.
Salatalığın Türkiye'de Yetiştiği Yerler:
Ülkemizin her yöresinde yetiştirilen salatalık en fazla Akdeniz bölgesinde üretilmektedir. Akdeniz Bölgesindeki Antalya ve Mersin illerinde serada salatalık üretimi yıl boyunca devam etmektedir. Salatalık üretiminde Akdeniz Bölgesini sırasıyla Ege ve Marmara Bölgeleri takip etmektedir
Salatalığın Çeşitleri:
Dünyada üretilen çok sayıda farklı çeşidi bulunan salatalık temel olarak iki sınıfa ayrılır; büyük meyveliler sofralık, küçük salatalıklar ise turşuluk olarak değerlendirilir. Salatalık ayrıca meyvesinin çekirdekli olup olmamasına bağlı olarak da sınıflanmaktadır. İlave olarak ziraatının açık tarlada ya da örtü altında yapılmasına bağlı olarak farklı salatalık çeşitleri yetiştirilmektedir.
Açık tarlada yetiştirilen sofralık yerli çeşitler genellikle yetiştirildiği bölgenin adıyla anılmaktadır, örneğin ülkemizde en yaygın yetiştirilen çeşitler Langa, Maltepe, Çengelköy, Dere ve Kilis olarak isimlendirilmiştir.
Açık tarlada yetiştirilen turşuluk çeşitler ise Kornişon, Belair, Belmonte, Rus ve Gherkin salatalıklarıdır. Serada yetiştirilen sofralık çeşitlere örnek olarak Bittex, Standex, Orion, Melior ve Green spott; turşuluk çeşitlere örnek olarak Hokus, Nimbus ve Argus verilebilir.
Salatalığın Mevsimi:
Örtü altı yetiştiriciliği ile salatalık yıl boyunca üretilerek pazar ve marketlerde satışa sunulmaktadır. Açık tarlada yetiştirilen salatalıkların hasadı genellikle Haziran ayında başlar ve yaz boyunca devam eder.
Salatalık Helal midir:
Salatalığın tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.
Salatalık Hakkında Ayet ve Hadisler:
Muteber Hadis kitaplarında Abdullah İbnu Cafer’in (RA) "Resulullah aleyhissalatu vesselam'i salatalıkla birlikte taze hurma yerken gördüm." dediği rivayet edilmektedir.
Salatalığın Faydaları
Salatalık %95’den fazla su içeriği ile kalorisi çok düşük bir sebze olup kilo verme ve koruma diyetlerinde en fazla kullanılan yiyeceklerden biridir.
Tüketildiğinde vücudun su kazanmasına yardımcı olan salatalık sindirim sistemini rahatlatarak kabızlık problemini engeller.
Hayvan denemeleri salatalığın kabuklarıyla beraber tüketilmesinin kan şekerini düzenleyici etkisi olduğunu ortaya çıkarmıştır.
İki orta boy salatalığın (200 gr) yenilmesi günlük K vitamini ihtiyacımızın yaklaşık ⅓'ünü karşılar. K vitamini bakımından zengin gıdaların tüketimi kemik sağlığı için faydalıdır.
Salatalık gıda miktarında tüketildiğinde genellikle güvenilirdir ve alerjik etkisi çok nadir görülmektedir.
Kan sulandırıcı ilaç kullananların K vitamini bakımından zengin olan salatalığı aşırı miktarda tüketmesi uygun değildir.
Sebzelerde bulunan pestisit kalıntıları çeşitli sağlık problemlerine yol açabilir. Salatalık yetiştiriciliğinde yaygın bir şekilde pestisit kullanılmaktadır. Bu nedenle tüketilmeden önce salatalıklar mutlaka bol su ile yıkanmalıdır.
Salatalığın Zararları ve Salatalığın Yan Etkisi
Salatalık gıda miktarında tüketildiğinde genellikle güvenilirdir ve alerjik etkisi çok nadir görülmektedir.
Kan sulandırıcı ilaç kullananların K vitamini bakımından zengin olan salatalığı aşırı miktarda tüketmesi uygun değildir.
Sebzelerde bulunan pestisit kalıntıları çeşitli sağlık problemlerine yol açabilir. Salatalık yetiştiriciliğinde yaygın bir şekilde pestisit kullanılmaktadır. Bu nedenle tüketilmeden önce salatalıklar mutlaka bol su ile yıkanmalıdır.
Salatalık Nedir?
Aslında salatalık, Cucurbitaceae ailesine ait bir meyvedir.
Bilimsel adıyla Cucumis sativus, olarak bilinen salatalık, kabak, karpuz, balkabağı ve diğer yaz kabağı türleriyle aynı aileye aittir.
Salatalık büyüdüğü bitki, yıl boyunca yenebilir ve silindir şeklindeki meyveyi üretir.
Farklı coğrafi bölgelerde farklı salatalık türleri yetişir. Farklı salatalık türleri, dünyanın farklı ülkelerinde yaşayan insanlar tarafından yaygın olarak tüketilir.
Genellikle salatalık, taze veya turşu şeklinde tüketilir. Taze bir şekilde tüketilen salatalıklar dilimleme salatalığı olarak bilinir.
Kornişon salatalık türü ise genellikle turşu yapımında kullanılır.
Dilim şeklinde tüketilen salatalık türünden daha küçük olan türler de vardır. Bu tür salatalıklar tüm yıl boyunca bulunur.
Ancak salatalık en iyi Mayıs ve Haziran ayları arasında yetişir.
Salatalık Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Salatalık yaklaşık 10.000 yıl önce ilk olarak Hindistan’da ortaya çıkmıştır. Daha sonra salatalık, Hindistan’dan tüm dünyaya yayılmıştır.
Günümüze geldiğimizde ise birçok ülkede yaygın bir şekilde yetiştirilmektedir.
Uluslararası pazarlarda farklı salatalık türleri satılır ve farklı salatalık türlerini yıl boyunca rahatlıkla bulmak mümkündür.
Mısır, Yunanistan ve Roma gibi antik medeniyetlerde salatalık oldukça popülerdi.
Bu medeniyetlerde salatalık, sadece yiyecek olarak tüketilmiyordu. Aynı zamanda cilt üzerindeki faydalı etkilerinden dolayı da tercih ediliyordu.
Louis XIV, salatalığı oldukça seviyordu ve serada salatalık yetiştirme, onun zamanında başladı. Serada yetiştirme yapmanın amacı, bu lezzetli meyvenin her mevsim bol miktarda olmasını sağlamaktı.
Salatalığın ilk olarak ne zaman turşu yapımında kullanıldığı tam olarak bilinmiyor.
Ama yapılan araştırmalara göre kornişon türü salatalıklar, ilk olarak yerel Afrika bitkisinden ortaya çıkmış.
Daha sonra kornişon salatalıkların buradan dünyanın diğer yerine yayıldığı tahmin ediliyor.
Antik zamanlarda salatalık turşusu yapan ülkelerden biri de İspanya’ydı. Çünkü Roma imparatorları, salatalık turşusunu Akdeniz ülkesine götürmüşlerdir.
Salatalık Türleri ve Salatalık Çeşitleri Nelerdir?
Salatalık, yendiği zaman bıraktığı soğuk ve rahatlatıcı his nedeniyle oldukça yaygın olarak tüketilmektedir.
Bu meyve, genellikle taze tüketilmek üzere yetiştirilir. Fakat salatalık turşu yapmak için yetiştirilen kornişon türü salatalıklar da bulunmaktadır.
Hindistan’da ise dilimlenmiş salatalık, güneşli öğle saatlerinde ferahlamak için sokaklarda satılmaktadır.
Salatalık çoğunlukla silindir şekline sahip ve boyutları 15 ile 22 santim arasında değişmektedir. Yine de salatalığın boyutları, yetiştirme faktörlerine göre farklılık gösterebilmektedir.
Salatalığın dış kabuğu, yeşil renkte olabildiği gibi beyaz renkte de olabiliyor.
Bazı salatalık türlerinde kabuk düz renk iken bazılarında ise çizgili olabilmektedir.
Kabuğun rengi ve deseni, salatalığın türüne bağlı olarak farklılık gösterir.
Salatalığın kabuğunun altında, bol miktarda su içeren ama aynı zaman çıtır çıtır olan açık yeşil renkli meyve kısmı yer almaktadır. Salatalığın orta kısmında ise çok sayıda yenilebilir çekirdek bulunur.
Birçok salatalık türü serada yetiştirilmektedir. Serada yetiştirilen türler tohum içermemektedir.
Daha ince kabuğa sahip olup, daha uzun olurlar. Genellikle 30 ile 50 santim arasında değişen boylarda yetişiyorlar.
Salatalık Nasıl Seçilir?
Salatalık sıcak karşısında oldukça hassas olduğu için marketlerde dolap içerisinde yer alan salatalıkları tercih etmek daha iyi bir seçenek olacaktır.
Salatalık, sert bir dokuya sahip olmalı ve kenarlara doğru yuvarlak olmalı.
Rengi ise açık yeşil ile koyu yeşil arasında değişmeli.
Sarı, yumuşak ve büzüşmüş gibi görünen veya üst kısmında kırışıklıklar olan salatalıkları almaktan kaçınmalısınız.
Çekirdek ve salatalık kabuğuyla ilgili konuları yukarıda detaylı bir şekilde ele almıştık. Ama seçim sürecinde, bilmeniz gerek bir şey var.
Kalın kabuklu salatalıklarda genellikle daha fazla çekirdek olur (ince kabuklu salatalıklarda ise daha az çekirdek olur).
Genellikle, sertifikalı organik yetiştiricilerden sebze ve meyve satın almanızı teşvik ediyoruz.
Salatalık söz konusu olduğunda da istisnaya yer yok.
Organik olarak yetiştirilen meyve ve sebzeler, insan sağlığını tehlikeye atan kimyasalları içermez.
Salatalık faydaları için tüketildiğini düşünürsek, ek kimyasallar alarak sağlığımızı tehlikeye atmak anlamsız olur.
Grup olarak organik yiyecekler üzerinde tekrarlanan araştırmaların gösterdiği üzere pestisit ve ağır metal gibi kirletici malzemelere maruz kalma olasılığı, sertifikalı organik sağlayıcılardan aldığınız meyve ve sebzelerde önemli ölçüde azalıyor.
Birçok durumda, salatalık satan yerel organik yetiştiriciler bulabilirsiniz. Yine de eğer büyük süpermarketlerde yada gurme marketlerden alışveriş yapıyorsanız, organik olarak yetiştirilmiş salatalıklar bulabilirsiniz.
Salatalık Nasıl Saklanır?
Salatalıklar, birkaç gün boyunca buzdolabında saklanabilir. Salatalıklar uzun süre oda sıcaklığında kalmamalıdır. Çünkü bu süre içerisinde büzülürler ve pörsürler.
Salatalıkları neden buzdolabında tutmayı önerdiğimizi destekleyeceğiz.
Yiyecekler nerede saklanırsa saklansın, besin değerini ekleyen dört temel faktör vardır:
Hava ile temas etme, ışık ile temas etme, ısı ile temas etme ve saklama süresinin uzunluğu.
C vitamini, B6 vitamini ve karotenoyitler, ısı hasarına karşı duyarlı besin maddelerine iyi birer örnektir.
Bu nedenle bu besin maddelerini içeren yiyeceklerin buzdolabında saklanması, yiyeceklerdeki besin maddesi kaybını yavaşlatacaktır.
Eğer bir yemekte tüm salatalığı kullanmayacaksanız, salatalığı şeffaf saklama folyosuna sararak buzdolabında saklayabilirsiniz.
Genel kalite açısından baktığımız zamanda salatalık bir ya da iki gün içerisinde tüketilmelidir.
Salatalığın Faydaları Nelerdir?
Salatalık faydaları bakımından oldukça zengin ve düşük kalorili bir üründür. Aşağıda liste olarak verdiğimiz salatalığın faydaları maddelerinin detaylı açıklamalarına yazımızın ilerleyen bölümlerinden ulaşabilirsiniz.
Düşük kalori oranına sahiptir.
Beyin sağlığı ve bilişsel fonksiyonları korur.
Kansere dönüşen tümörleri yavaşlatır.
Bağırsak hareketlerini düzenler.
Kabızlığı önler.
Cildi nemlendirir.
Göz çevresi halkalarını azaltır.
Cildin tahriş olmasını azaltır.
Tansiyonu düzenler.
Kan şekeri seviyelerini sabitler.
Kalp sağlığını korur.
Besin Değeri Açısından Zengindir
Salatalıklar düşük kalori değerine sahip olsa da birçok önemli vitamin ve mineral açısından oldukça zengindir.
Yaklaşık 300 gram soyulmamış, çiğ salatalık aşağıda değerlere sahiptir:
Kalori: 45 Kalori
Toplam yağ: 0 gram
Karbonhidrat: 11 gram
Protein: 2 gram
Lif: 2 gram
C Vitamini: Günlük gerekli miktarın 14%
K Vitamini: Günlük gerekli miktarın 62%
Magnezyum: Günlük gerekli miktarın 10%
Potasyum: Günlük gerekli miktarın 13%
Manganez: Günlük gerekli miktarın 12%
Normal servis porsiyonu salatalığın iki de biri olduğu düşünüldüğünde, yukarıda verilen değerin yaklaşık iki de biri alınacaktır.
Ayrıca salatalık, yüksek miktarda su içerir. Aslında salatalığın %96’sı sudan oluşmaktadır.
Besin değeri içeriğinden en fazla faydayı sağlamak için salatalık kabukları soyulmamış şekilde tüketilmelidir.
Salatalığın kabuğunu soymak, içerdiği lif miktarını azaltır. Aynı zamanda kabuğunda bulunan bazı mineraller ve vitaminler de kaybolur.
Salatalık düşük kalori değerine sahip olsa da su açısından ve birçok önemli vitamin ve mineral açısından zengindir.
Salatalığı kabuklarıyla yemek, salatalıktan en fazla faydanın sağlanmasına yardımcı olur.
Kansere Karşı Savaşan Antioksidan Kaynağıdır.
Besleyici salatalıktan farklı biyoaktif bileşenler elde edilmiştir.
Bu bileşenler arasında kukurbitasin, glukozitler, lignan, apigenin ve firestin gibi flavanoller vardır.
Bu bileşenler, kansere karşı savaşma yetenekleri olan güçlü bileşenler olarak bilinir.
Çünkü bu bileşenler DNA ve hücreleri, oksidatif stresin yarattığı hasar karşısında korur. Özellikle fisetin, beyin sağlığı ve bilişsel fonksiyonların korunmasıyla ilişkilidir.
Diğer yandan kukurbitasin ise kansere dönüşen tümörleri küçültücü etkisiyle bilinmektedir.
İspanya’da bulunan Valencia Üniversitesi’ndeki yapılan araştırmaya göre, bir tür triterpen bileşeni olan kukurbitasin antioksidanı, kanser hücrelerinin ölmesini tetiklemektedir (bu süreç aynı zamanda apoptozis olarak da bilinir).
Kukurbitasinin apoptotik etkileri açısından en önemli mekanizma ise çekirdek faktörlerini veya genleri değiştirme ve tümör karşısı proteinleri aktive edebilme özelliğiyle ilgilidir.
Bu da tam olarak genlerin kaderinizi belirlemediğini gösterir:
Yüksek oranda antioksidan içeren yiyecek tüketmek, kanser riskini önemli ölçüde düşürebilir, hatta ailenizde kanser geçmişi olsa bile.
Bu özelliklerinden dolayı salatalık, doğal kanser tedavi yöntemleri arasında gösterilmektedir.
Bağırsak Düzenini Destekler
Salatalık tüketmek, bağırsak hareketlerinin düzenlenmesine yardımcı olmaktadır.
Kabızlığın ana nedenlerinden biri susuz kalmaktır. Çünkü susuz kalmak vücudun su dengesini bozar ve dışkının zor çıkmasına neden olur.
Salatalık bol miktarda su içerir ve vücudun ihtiyaç duyduğu suyu almasına yardımcı olur.
Yeterli miktarda su tüketmek, düzenli dışkıya çıkmayı sağlayabilir, kabızlığı engeller ve bağırsak hareketlerinin düzenli olmasını destekler.
Ayrıca salatalık, bağırsak hareketlerini düzenlemeye yardımcı olan lifleri içerir.
Özellikle salatalıkta bulunan ve çözünebilen bir lif türü olan pektin, bağırsak hareketlerini arttırıcı etkiye sahiptir.
Yapılan çalışmalardan biri, 80 katılımcıya pektin takviyesi vermiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre pektik, bağırsak kaslarının hareketini hızlandırırken bağırsakta yer alan faydalı bakterilerin beslenmesini sağlayarak sindirim sistemi sağlığını desteklemiştir.
Özetle salatalık faydaları içinde bol miktarda su ve lif içermesi bulunmaktadır. Su ve lifler, kabızlığı önlemeye yardımcı olur ve bağırsakları düzenler.
Göz Sağlığı için Faydalıdır
Salatalığın %95’i su olduğu için gözlerin çevresindeki cildin nemlenmesini sağlar.
E vitamini, cilt sağlığı üzerinde önemli etkilere sahiptir. Bu vitamin kolajen üretimini arttırır ve doğal kırışıklık karşıtı olarak davranır.
Ayrıca düzenli olarak salatalık tüketmek, görmeyi iyileştirmeye yardımcı olur.
Çünkü salatalık, kataraktı azaltacak birçok anti-enflamatuvar ve antioksidan bileşenlere sahiptir.
Hiperpigmentasyon, gözlerin çevresinde koyu renkli halkaların oluşmasına neden olur. Bu halkaların oluşma neden, yeterince dinlenmemekten kaynaklanır.
Salatalık ise koyu renkli göz çevresi halkaları için en iyi seçeneklerden biridir.
Salatalıkta bulunan antioksidanlar, cildin tahriş olmasını engeller. Salatalıkta bulunan C vitamini ise cildin rengini açar.
Tüm bu salatalık faydaları sebebiyle güzellik rutininin bir parçası olarak kullanılabilir.
salatalık Kalp Sağlığını İyileştirmeye Yardımcı Olur;
Salatalıkta bulunan lignanların bağışıklık sistemini desteklediği, anti-enflamatuvar özellikleri olduğu ev kardiyovasküler hastalıklara karşı savaşmada destekleyici olduğu belgelerle gösterilmiştir.
Bitkisel yiyeceklerden (keten tohumu veya susam tohumu gibi lignan açısından zengin kaynaklar da dahil olmak üzere) lignan almanın etkilerini inceleyen çalışmalar, C reaktif protein seviyeleriyle ilişkili faydalar bulmuştur.
Bu faydalar genel ve düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterol seviyelerinin azaltılması ve tansiyon seviyelerinin düzenlenmesi olarak sayılabilir.
Salatalıklar da potasyum ve magnezyum gibi kalp sağlığı için oldukça önemli mineralleri sağlar.
Potasyum, tansiyonun sağlıklı seviyelere çekilmesiyle ilişkilendirilmiştir. Çünkü potasyum, vücudun sıvı kontrolü yapmasına yardımcı olur.
Bu nedenle meyve ve sebzelerden düşük miktarda potasyum almak, birçok durumda kalp sağlığının kötüye gitmesiyle ilişkilidir.
Magnezyum açısından zengin yiyecekler, tansiyon seviyelerini düzenlemeye ek olarak sinirlerin işlevleri, kalp atışının düzenli olması, sıvı dengesinin sağlanması, kan şekeri seviyelerinin sabit tutulması ve yüksek enerji değerleri elde edilmesiyle ilişkilidir.
Salatalık Diyabeti Kontrol Eder;
Araştırmacılar, salatalığın diyabeti kontrol etmeye ve engellemeye yardımcı olabileceği sonucuna varmıştır.
Kabak, su kabağı, kavun gibi salatalık da kukurbita fisifolia içerir.
Bu bileşen, kan şekerinin ani sıçramalar yapmasını azaltmaya yardımcı olabilir.
Fareler üzerinde yapılan bir çalışmaya göre salatalık kabuğunun da diyabet semptomlarını azaltmaya yardımcı olduğu bulunmuştur.
Teorilerden biri ise salatalıkta bulunan kukurbitanların insülin salınımını tetiklediği ve kan şekeri işlemesinde kilit rol oynayan hepatik glikojen hormon metabolizmasını düzenlediği yönündedir.
Aynı zamanda salatalık, düşük glisemik endekse (GI) sahiptir.
Yani salatalık, kan şekerini arttırabilecek karbonhidratları eklemeden önemli besin maddelerini sağlayabilir.
Hıyar (salatalık) nasıl yetiştirilir?
Salatalık mı yetiştirmek istiyorsunuz? Yazımızda adım adım tüm aşamaları bulabilirsiniz.
Hıyar, diğer adıyla salatalık, tırmanarak büyümeyi seven bir sebzedir.
Uzun çubuklara sarılmasına imkan vererek ya da ağaç dallarına ince kumaş parçalarıyla bağlayarak yetiştirirseniz şekilleri daha düzgün olur.
Böceklerden pek etkilenmezler. Toprağa değmedikleri için çürüme sorunu da yaşanmaz.
Çok çabuk olgunlaşan, bakıma fazla ihtiyacı olmayan bir sebzedir.
Sıcak ayları sever. Yukarı doğru büyüdüğünden bahçenizde daha az yer kaplar.
Bahçeye ekmeden önce toprağa gübre karıştırılırsa lezzeti artar.
Hıyar toprak değişimini pek sevmez. Saksıda yetiştirdiğiniz fideleri bahçeye bulutlu bir günde ya da akşam üzeri ekmeniz yerinde olur. Böylece kökleri zarar görmez.
Çiçek açtıktan sonra yoğun bir şekilde sulanmalıdır. Sulandıkça ürün verir. Çok büyümeden toplamak gerekir çünkü büyüdükçe çekirdeklenir.
Son olarak, ertesi yıl aynı yere salatalık ekmemeniz doğru olur.
Hıyar, diğer adıyla salatalık, tırmanarak büyümeyi seven bir sebzedir.
Uzun çubuklara sarılmasına imkan vererek ya da ağaç dallarına ince kumaş parçalarıyla bağlayarak yetiştirirseniz şekilleri daha düzgün olur.
Böceklerden pek etkilenmezler. Toprağa değmedikleri için çürüme sorunu da yaşanmaz.
Çok çabuk olgunlaşan, bakıma fazla ihtiyacı olmayan bir sebzedir.
Sıcak ayları sever. Yukarı doğru büyüdüğünden bahçenizde daha az yer kaplar.
Bahçeye ekmeden önce toprağa gübre karıştırılırsa lezzeti artar.
Hıyar toprak değişimini pek sevmez. Saksıda yetiştirdiğiniz fideleri bahçeye bulutlu bir günde ya da akşam üzeri ekmeniz yerinde olur. Böylece kökleri zarar görmez.
Çiçek açtıktan sonra yoğun bir şekilde sulanmalıdır. Sulandıkça ürün verir. Çok büyümeden toplamak gerekir çünkü büyüdükçe çekirdeklenir.
Son olarak, ertesi yıl aynı yere salatalık ekmemeniz doğru olur.
Saksıda Salatalık Nasıl Yetiştirilir?
Salatalığı saksıda büyütmek alengirli bir iş olabilir çünkü salatalıklar yetişirken fazlaca dikey alana ihtiyaç duyar. Ama eğer daha az yükseklik gerektiren bir salatalık çeşidi seçer ve bir destek çubuğu kullanarak dikey büyümesine yardımcı olursanız salatalığı saksıda yetiştirmek mümkün.
Devamlı nemli tutulan ılık ve besleyici toprak karışımı da saksıda salatalık yetiştirebilmenin diğer önemli bir yönü.
Hazırlık:
Doğru cins salatalık seçin.
Genelde etrafına sarılarak yükselebileceği bir destek çubuğuna ihtiyaç duyan ve onun üzerinden serpilen salatalık çeşitlerini, saksıda yetiştirmek daha kolaydır.
Geniş bir saksı seçin.
En az 30 cm çapında ve derinliğinde bir saksı kullanmalısınız. Eğer daha geniş bir saksı kullanacaksanız, derinliği de aynı oranda fazla olmalı. Yani saksının çapı ile derinliği birbirine eşit olmalı.
Saksıda su akıtma (drenaj) delikleri olmalı.
Salatalık, suyu çok sever ama her bitkide olduğu gibi salatalıkta da fazla su, köklere zarar verir. Doğru nem seviyesini tutturmak için, dört su akıtma deliği olan plastik saksı mükemmel bir seçim olacaktır.
Saksıyı temizleyin;
Bu adım özellikle de eğer seçtiğiniz saksı önceden kullanıldıysa önemli, çünkü görünmeyen böcek yumurtaları ve bakteriler temizlenmezse, salatalığınıza zarar verebilir. Saksıyı kullanmadan önce sıcak su ve sabun ile ovalayarak yıkayın.
İyi bir topak karışımı hazırlayın;
İyi bir karışımından kasıt, çok sıkı olmayan, suyun rahat süzülebildiği ve bitkiye gerekli besini sağlayacak organik malzemeleri barındıran bir toprak karışımı. Kolay ama faydalı bir toprak harcı için; saksı toprağı, perlit ve turba yosununu eşit miktarlarda karıştırın. İçinde bakteri ve böcek zararlıları bulunabildiği için bahçe toprağı kullanmayın.
Toprak karışımınıza gübre ilave edin;
Salatalık tipleri için en uygunu 5-10-5 gübre veya 14-14-14 yavaş salımlı gübredir. Gübreyi paketinin üzerinde tarif edildiği yönergelere göre toprağınıza karıştırın.
Gübre paketlerindeki sayılar, gübrenin sırasıyla ne kadar nitrojen, fosfor ve potasyum içerdiğini gösterir. Her bir element, bitkinin farklı bir kısmını besler. Nitrojen yaprak büyümesine, fosfor köklerin ve meyvelerin gelişimine katkı sağlar, potasyum ise çiçekleri ve bitkiyi genel olarak güçlendirir.
Bitki destek çubuğu hazırlayın;
Saksıda salatalık yetiştirmek için belirli tip salatalıkların destek çubuğuna ihtiyacı vardır. Diğer bazı salatalık tipleri için destek çubuğu şart olmasa da, yine de işlerine yarar. Bahçe marketlerinin çoğunda bulabileceğiniz kızılderili çadırı tipi bir metal destek çubuğu sistemi alın, çünkü bu tasarım, bitkilere sadece destek sağlamakla kalmaz bitkinin çubuk boyunca yükselmesine de yardımcı olur.
salatalık Tohum ekimi:
Tohumlarınızı havalar ısınınca ekin
Salatalığın yetişmesi için toprak sıcaklığının en az 21 derece olması gerekir. Genelde temmuz başında ekilip eylül ayında toplanması yaygındır.
Destek çubuğu düzeneğini saksıya yerleştirin;
Çubuk düzeneğinin ayakları saksının dibine değmeli ve çubuk sistemi ek bir desteğe ihtiyaç duymadan ayakta durabiliyor olmalıdır. - - - - - -
Saksıyı önceden hazırladığınız toprak karışımıyla doldurun;
Ancak toprağı çok sıkı yapmamaya dikkat edin, çünkü salatalık bitkisinin kökleri, içinde büyüyebileceği gevşek bir toprağa ihtiyaç duyar. Toprağın yüzeyiyle saksının ağzı arasında 2,5 cm'lik boşluk bırakın.
Destek düzeneğini kontrol edin;
Destek düzeneğini saksı içinde oynatmaya çalışın, eğer çok fazla hareket ediyorsa daha sabit olması için etrafına biraz daha toprak doldurun.
Toprağın ortasına küçük bir oyuk açın;
Oyuk, yaklaşık 1,3 cm derinliğinde olmalı. Deliği serçe parmağınızla veya yuvarlak bir kalem kullanarak açabilirsiniz.
Oyuğun içine beş-sekiz adet arası tohum koyun;
Gereğinden fazla tohum koymak, salatalık bitkilerinin büyürken incelmesine neden olur. Sadece bir iki adet tohum koyarsanız da başarı şansınız azalmış olur.
Oyuğu biraz daha toprak karışımıyla doldurun;
Toprağı oyuğa bastırmayın, çünkü bu hareket tohumlara zarar verebilir. Toprağı sadece hafifçe tohumların üzerine serpiştirin.
Tohumları sulayın;
Toprak tamamen ve gözle görülür şekilde nemli olmalı. Ama toprağı suya fazla doyurmayın, çünkü su birikintileri tohumları bozabilir. - - - - - -
Toprağın üzerine turba yosunu veya malç yayın;
İnce bir tabaka yayarak toprağın hemen kurumasının önüne geçersiniz.
Saksıyı bol ışık alan güneşli bir yere yerleştirin;
Salatalıklar ılık hava koşullarında yetişir. Ekstra güneş ışığı, toprağın uygun ve ılık durumda kalmasını sağlar.
salatalık Bakım ve hasat:
Fideler iki sıra yaprak açınca salatalıkları seyreltin
En uzun iki fideyi belirleyin ve onlara dokunmayın. Diğer fideleri toprağın yüzeyine doğru kırpın. Fideleri hızlı çekiştirmeyin, çünkü bu toprağa ve diğer fidelere zarar verebilir.
Salatalıklar 20-25 cm uzunluğuna gelince teke indirin;
İkisinden en uzun ve güçlü olana dokunmayın, diğerini toprağın yüzeyine doğru inceltin.
salatalık Büyüme sezonu süresince saksıyı tümüyle güneş altında tutun;
Salatalıkların ışık ve sıcaklık gerekliliklerini karşılamak için en az 8 saat doğrudan güneş ışığına maruz kalmaları gerekir.
Salatalıklarınızı her gün sulayın;
Eğer yüzeydeki toprak kuru gözüküyorsa tekrar sulamanın vakti gelmiş demektir. Olgunlaşmış bitkilere yeteri kadar su verin ve fazladan su, saksının dibindeki su akıtma deliklerinden aksın. Toprağın asla kurumamasına dikkat edin, çünkü kuru toprak, salatalığın büyümesini önler ve acı bir mahsul oluşmasına neden olur.
Toprağa haftada bir kere dengeli bir gübre ekleyin;
Gübreyi ilave etmeden önce toprağı ıslatın, çünkü bitki kuruyken gübre ilave etmek sorunlara yol açabilir. Suda çözünebilen bir gübre kullanın ve gübre paketinde yazıldığı kadar fazlalıkta gübre koyun.
Bitkileri şiddetli rüzgarlardan koruyun;
Hafif bir esinti salatalıklarınıza iyi gelebilir, ancak sert bir rüzgarın bitkilere zarar verme ihtimali var. Saksıyı evin duvarının dibine veya bahçe duvarının yanına yerleştirerek rüzgarlarda oluşabilecek hasarı azaltabilirsiniz.
Bahçedeki böceklere dikkat edin;
Fidanbiti, kurtlar, maytlar ve salatalık böcekleri, hepsi salatalığınızı hedef alacak. Bu böcekleri uzak tutmak ve yok etmek için nim yağı veya diğer bir organik haşere ilacı kullanın
Bitkinizde oluşabilecek hastalık sinyallerine dikkat edin;
Salatalık bitkisinin, özellikle küf ve bakteri kaynaklı solması yaygındır. Mantar önleyici ürünlerin çoğu bitkinizi küften korur, ama eğer bitki bakteriyel bir hastalık kaparsa iyileştirmek çok daha zor olur.
Salatalıklarınızı körpeyken toplayın;
Büyük salatalıklar daha acı olur. Sapı salatalığın 1,5 cm üzerinden kesin. Çoğu salatalık, ekildikten sonra 55-70 gün içinde toplanmaya hazır hale gelir.