Kuru Buz Nasıl Yapılır?
Dans pistinin zemininin aniden bembeyaz bir buluta dönüştüğüne, gizemli bir sahne şovunun en heyecanlı anında ortalığı sislerin kapladığına ya da şık bir davette şampanya kadehlerinin üzerinden sislerin çağlayan gibi yükseldiğine şahit olup bunun nasıl yapıldığını merak ettiyseniz doğru yerdesiniz. Bu efektler, kuru buz kullanılarak yapılır. Kuru buz adından da anlaşılacağı gibi gerçekten kurudur yani su içermez. Bu makalede kuru buzun ne olduğunu, nasıl yapıldığını ve nerelerde kullanıldığı ile ilgili bilgiler özetlenmiştir.
Kuru Buz Nedir?
Kuru buz, -78,5 santigrat derece veya daha düşük bir sıcaklıkta donmuş haldeki karbondioksittir. Maddenin üç formundan biri olan gaz hali, diğer formlara göre moleküller arasındaki boşluğun en fazla olduğu; bu nedenle en fazla serbest kinetik enerjiye sahip olan haldir. Bunun sonucu olarak karbondioksit gibi gazların donma ısısı çok düşüktür. Kuru buz; renksiz bir görünüme, ekşimsi güçlü bir kokuya sahiptir. Suda çözülmesi durumunda pH değeri yediden az olan karbonik aside dönüşür.
Kuru Buz Nasıl Üretilir?
Yüksek konsantrasyonda karbondioksit içeren gaza, basınç uygulanması ve sıvılaştırılması ile üretilir. Bu işlem, alaşımlı çelik gaz odası, kompresör ve genleşme valfleri gibi ağır endüstriyel ekipmanlar kullanılarak gerçekleştirilir. Sıvılaştırılan karbondioksit, genleşme valfi ile yoğuşma odasına gönderilir. Burada sıvı CO2’nin bir kısmı buharlaştırılarak ortamın ısısı düşürülür. Bu haliyle sıvı ve gaz halindeki CO2”nin çoğu katılaşarak kuru buza dönüşür. Kalan sıvı ve gaz halindeki CO2 yeniden kullanılmak üzere geri dönüştürülür.
Evde Kuru Buz Yapabilir miyiz?
Kuru buz evde yapılabilir fakat nasıl yapıldığını açıklamaya başlamadan önce kuru buzun ciddi yanıklara neden olabileceğini bildirmeliyiz. Evde kuru buz yapmak için korunma önlemleri çok iyi öğrenmeli ve harfiyen uygulanmalıdır. Hatta konu hakkında tecrübeli birinin gözetimi söz konusu olmadan ilk denemenin yapılmaması önemle vurgulanır.
Evde kuru buz yapmak için hangi malzemeler gereklidir?
Karbondioksit bazlı bir yangın söndürücü
Sağlam bir kumaştan üretilmiş (polimer olursa daha iyi) torba
Çalışma eldiveni
Koli bandı veya lastik
Gözleri korumak için güvenlik gözlüğü
Kuru Buz Nasıl Yapılır?
Kuru buzla doğrudan temas cildimizi yakacağından işe başlamadan önce baştan aşağı korunaklı giysiler giyinin. Ardından yangın söndürücünün hortum başını, kalın polimer bez bir torbanın içine yerleştirin. İkisinin birleşme yerini, koli bandı ile sıkı sıkıya sarın ki herhangi bir gaz kaçağı olmasın. Bant yerine lastik de kullanabilirsiniz. Yangın söndürücüyü çalıştırarak, gazın salınımına izin verin. Gaz, atmosfere temas ettiğinde katılacak ve torbanın içinde katı buz oluşacaktır.
Kuru Buza Dikkat! Tehlike!
Daha önce de önemle belirtmiş olduğumuz gibi kuru buz tehlikelidir.
Kuru buzun ağızdan alımı, solunum sistemindeki hücrelerin donması da dahil olmak üzere pek çok soruna yol açabilir.
Ciltle teması ciddi yanıklara yol açar.
Kuru buz, yüksek basınçlı CO2’den başka bir şey olmadığından basıncın doğru şekilde serbest kalması engellenirse patlama ortaya çıkabilir.
Kuru Buz Nerelerde Kullanılır?
En önemli kullanım alanı gıda korumadır. Çünkü çok uzun bir süre boyunca düşük sıcaklığını muhafaza eder. Bildiğiniz gibi düşük sıcaklık bakterilerin ve mantarların büyümesini engelleyerek, besinlerin taze kalmasını sağlar. Ancak kuru buz, besin maddelerine doğrudan teması etmemelidir. Besin maddesi ile kuru buz arasına bir çeşit ambalaj ya da boşluk bölme bırakılmalıdır.
Kuru buzun daha az bilinen kullanım alanlarından biri de endüstriyel ekipmanların temizlenmesidir. Yağların ve diğer bazı toksinlerin temizlenmesi çok zordur. Kuru buz, bu maddeleri dondurarak, katı bir forma dönüştürür böylece ekipman kolaylıkla temizlenir. Bu yöntem çevre dostudur ve kalıntı da bırakmaz.
Kuru Buz Tesisatçılar, drenaj borularını temizlemek ve tıkanıklıkları gidermek için genellikle kuru buz kullanırlar. Çünkü kuru buz kolaylıkla borudaki su akışını durdurmayı sağlar. Borunun içindeki su, kuru buzla dondurularak, suyun bir tür tıpaya dönüştürülmesi sağlanır. Bu sayede tesisatçı, su sistemini tamamen kapatmadan onarım çalışmasını yapabilir.
Modern Türk Mutfağında Dondurma kaplarını süslemek için kullanılır. Etrafı buzla kaplanarak hem dondurmanın sıcak yaz günlerinde hemen bitmemesini sağlar hem de farklı bir görüntü oluşur. Bu da insanların oldukça ilgisini çekmektedir.
Kimya laboratuvarında soğutma işlemleri ile ilgili kullanılır.
Çatlak kemiklerde tedavi amaçlı kırığın üzerine uygulanır.
Uzun mesafelerde dondurma gibi eriyebilecek veya balık gibi hemen bozulabilecek yiyeceklerin buzlarının çözülmeden sağlıklı bir şekilde evlere ulaştırılması için kullanılır.
Formula 1 yarışlarında yarıştan önce arabaların motorlarını soğutmak için kullanılır.
Bazıları içeceklerde kullanır. Bu bardaktan dışarı bir duman çıkartır bu yüzden göz alıcı görünür fakat direk yiyecek ve içeceklere temas ettirmek doğru değildir.
Metal sektöründeki soğuk büzülme ve sertleştirme işlerinde kullanılır.
Plastik kaplarındaki çapakları alırken kullanılır.
Şarap mahzenlerindeki, şarap yapımı sırasında krem tartarın yani yoğunluğu azaltılmış pasta kremasının ortaya çıkartılmasında ve ayrıştırılmasında kullanılır.
Bazı iş yerlerinde temizleme birimlerinde hijyen sağlamak ve kuvvetli temizlik veya metal parçaları arındırmak için de kullanılır.
İlaçların muhafazası ve nakliyesi sırasında da kullanılır.