İsmi 3529 Yıldır Değişmeyen Şehir "Adana"
"Türk Aşçı Haberlerine Özeldir"
İsmi değişmeden kullanılmakta olan en eski şehirlerden biri de Adana’dır. Boğazköy metinleri olarak bilinen ve MÖ 1510-1485 yıllarına tarihlendirilen Boğazköy Hitit tabletinde, Ad(t)aniia olarak bahsedilmektedir . Kentin ismi bazı dönemler harfler eklenip çıkmışsa bile günümüze kadar bilinebildiği kadar en az 3529 yaşındadır ve bu özgünlüğünü devam ettirmektedir.
İLK ‘lerin, EN’lerin ve TEK’lerin şehri olan Adana, kuzeyini adeta Toros dağlarına yaslamış bir tarafında 160 kilometreyi bulan sahili ile Akdeniz’in zengin deniz mahsulleri, zengin flora ve faunası ile ılıman iklimin hakim olduğu “dünyanın en bereketli topraklarından biri olan Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin deltasında kurulmuştur. “ Bereketli Hilal’in” bulunduğu coğrafya her çeşit tahıl, meyve, sebze ve endemik bitkileri türleri bakımından zengindir. Ayrıca eski çağlarda deniz yoluyla Kıbrıs, Kuzey Afrika, Doğu Akdeniz ve Ege adaları gibi limanlarla bağlantıları vardır.
Tüm bu zenginliğinin yanında, birçok farklı uygarlıklara, siyasi olaylara sahne olmuş ve etkileşimler içinde kalmıştır. Bunlardan bazıları; Hititler, Asurlular, Mitanniler, Grek Kolonileri, Persler, Seleokoslar, Tarkondimotos Hanedanlığı, Roma İmparatorluğu, Bizanslılar, Sasaniler, Memlükler, Ramazanoğluları ve Osmanlı İmparatorluğu sayılabilir.
Adana mutfak kültürünü diğer illerden farklı yapan ve farkındalık oluşturan;
Kuzey Afrika’dan gelen, Trans Kafkasya ile Avrupa’ya yönelen zorunlu yolların ortak noktasında olmasından kaynaklı köklü tarihi ve zengin geleneği olup, mutfak kültürünün bu binlerce yıllık deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, kuşaktan kuşağa aktarılan kadim bir değer taşımasıdır. Adana geleneksel mutfak kültürünün şekillenmesinde, Adana’nın tarihi ve kadim uygarlıkların kültürlerinin önemli bir rolü vardır.
Ayrıca Adana’ya iç göçler nedeniyle konar göçer, köy kasaba kültürü ve dış göçler nedeniyle de bu mutfak mozaiği daha da güçlenmiş, Adana mutfak kültürüne ve geleneğine çok daha büyük bir zenginlik, çeşitlilik kazandırmıştır.
Adana'da tarım ve sanayinin gelişmesi ulaşım ve teknolojinin getirdikleri yenilikler geleneksel mutfak kültürünün hızla değişmesine ve gelişmesine neden olmuştur. Günümüze kadar, Adana insanı, binlerce yıllık farklı mutfak geleneklerinin getirdiği çeşitli mutfak kültürleriyle beslenen ve mutfağını kendi yetenekleriyle öğrendikleri yemeklerin bir sentezini yaparak kendi damak zevkine uygun bu gün daha da özgün bir Adana mutfağı oluşturmuştur.
Adana mutfağı Tahıllar, Deniz ürünleri, Et ürünleri, Hububat, Sebzeler, Meyveler, narenciye çeşitleri ve ayrıca çok zengin” bitki ve çiçek yemeklerinden, içeceklerinden “ meydana gelmiş emsalsiz bir mozaiğe sahiptir.
Adana, en az 13 farklı medeniyetin, çok sayıda devlet ve farklı imparatorlukların mirası , Et Kültürünün sonucunda “Adana Kebabı “ İle Kebabın Ana vatanı olmuştur .
Hititlerin ekmek ve et, Roma ve Fenikelilerin balık ve deniz ürünleri, Arapların içecek, konar göçer Yörüklerin süt ürünleri, Türk Beylikler döneminin ve Osmanlı İmparatorluğu’nun yüzyıllarca uyguladığı füzyon mutfak ve mutfak sistemleri ve sanatkârlarının örgütlenme sisteminin getirdiği bu zengin mutfak kültürü ve lezzetler mozaiğini, bu zengin mutfak mirasını , binlerce yıllık tüm bu değerlerin birleşimi, yöresel, zengin ve kaliteli ürün çeşitliliği ve vizyonu sayesinde Türkiyenin, eşsiz Geleneksel Türk mutfağının zengin bir parçası olarak ;
Bugün Adana;
Kaliteyi Lezzete, Lezzeti Sanata Dönüştüren inovatif bir gastronomi kenti olarak, farklı mutfak kültürlerinin sağladığı çeşitliliği daha da geliştirerek yerel ve uluslararası birçok şef ve lezzet avcıları için gastronomi cazibe merkezi ve festivaller şehri olmuştur.
Veyis DURDU
Kadim Anadolu Mutfak Tarihi ve Kültürü Araştırmacısı Şef
UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı Gastronomi Tarihi ve Kültürü Proje danışmanı