Yöresel Mutfağın Rolünde Nevşehir İli Örneği Bölüm-02-
Destinasyon Markalaşma Sürecinde Yöresel Mutfağın Rolü: Nevşehir İli Örneği
Zeynep ASLAN | Ebru GÜNEREN |Gamze ÇOBAN
Nevşehir’de tandır kültürü çok önemli bir yere sahip olmasına karşın, günümüz evlerinde tandır kültürünü yaşatmak imkânsızdır. Avanos bölgesinde yapılan toprak kaplar artık evlerde çok fazla tercih edilmemektedir. İl özel sektör temsilcisi bölgenin kendine özgü bir mutfağının olmadığını, sunulan yemeklerin İç Anadolu’ya ait genel yemekler olduğunu belirtirken; görüşülen diğer özel sektör temsilcileri ile Türsab üyesi yöresel yemeklerin bölgenin kültürünü yansıtan önemli bir unsur olduğunu ancak gereken önemin verilmediğini ve çoğu yemeğin unutulmaya yüz tuttuğunu belirtmektedir. İl Kültür Turizm Müdürü ise, kültürde yaşanan hızlı değişim ve küreselleşmenin bir sonucu olan kültürlerin birbirinden etkilenmesi sonucu yöresel mutfağın yok olmaya başladığını, kendilerinin de bölgenin yöresel yemeklerini araştırdıklarını vurgulamaktadır. Büyük bir otelin genel müdürü ise bölgenin kendine has yemekleri olmadığını, sunulan yemeklerin İç Anadolu’nun tüm yörelerine ait yemekler olduğunu ifade etmektedir.
4.Bilinen ve menülerde yer alan yöresel yemekler:
Bölgede yöresel yemek olarak; testi kebabı, kuru fasulye ve Nevşehir tava sunulmaktadır. Ancak testi kebabını sunan işletme sayısı azdır. Yöresel yemeklerin turistlerin tanıdık olmadığı lezzetler olması nedeniyle bazı işletmeler tadımlık ikramlarda bulunarak denemelerini sağlamaktadır. En çok tercih edilen yemekleri mantı (peynirli, kıymalı gibi bölgeye özgü çeşitleri var), yaprak sarma, evelek pilavı, bulgur pilavı ve kuru fasulyedir. Bölgenin bulgur pilavının ve kuru fasulyesinin özelliği ise 7-8 saat direk ısıya tabi olmadan tandırda pişiyor olmasıdır. Tatlılardan haside ve dolaz (pekmez ve un ile yapılır), katmer, kaşık dökmesi ve sini baklavası çok tercih edilmektedir. Ayrıca bu bölgede av kültürü de mevcuttur. Örneğin, avlanan tavşan ile tavşan dolması ve bulgur köftesi yapılmaktadır. Bölgede üzüm yetiştirilmesi nedeniyle kaliteli şaraplar da üretilmektedir. Üzüm pekmezinden yapılan köftür de bölgenin yöresel yiyeceğidir. Ayrıca özel tur yapan seyahat acentaları şarap yollarını kapsayan ve Kapadokya’dan geçen bir haritayı baz alarak turlar düzenlemektedir.
5.Yöresel yemeklerin fiyatlandırılma politikası
Bölgenin yöresel yemekleri orijinaline uygun olarak yapılırsa, mevsime bağlı olarak hammadde fiyatlarının yüksek olması ve yöresel yemeklerin saklanamamasından dolayı fiyatları standart yemek fiyatlarından daha yüksektir. Ayrıca sunulan yöresel yemeklerde bölgenin ilçelerinde genel olarak belediyenin belirlediği fiyat kriterlerine uyulmaktadır. Yerli ve yabancı turistlere göre fiyat değişmemektedir.
6.Yöresel yemeğin markalaşma için kullanılması durumu
Yapılan görüşmeler sonucunda, Kapadokya’nın zaten bir marka olduğu ancak bu markanın tanıtımının eksik yapıldığı, bölge tarihi, doğası ve balon turizmi ile ön plana çıkartılırken mutfak kültürünün hep arka planda bırakıldığı, ancak yaşanan mübadele ve savaşlar-istilalar sonucunda zengin bir mutfak kültürüne sahip olduğu belirtilmektedir. Yöresel yemeklerin ön plana çıkartılması için fuarlarda Nevşehir için yeterli büyüklükte bir stant olması ve stantta bölgeye özgü lezzetlerin ikramlarının yapılması gerektiği vurgulanmaktadır. Tüm paydaşların ortak fikri, bölgede tanıtımın gerektiği şekilde yapılmadığıdır. Turizm gelirlerini tabana yayılmadığı ve bu nedenle de bölge halkının yöresel yemeklere sahip çıkmadığı da tüm paydaşlar tarafından ifade edilmektedir. Nevşehir mutfağı
Yapılan görüşmeler sonucunda özel sektör temsilcileri;
turizm gelirlerinin dağılımı için yöre kadınlarının yarı zamanlı çalıştırılarak hem yöresel yemeklerin orijinaline uygun bir şekilde sunulması hem de yöre halkının gelir elde etmesi ile bölge turizmi açısından gelişme sağlanabileceğini vurgulamaktadır. Görüşülen tüm paydaşların ortak fikri ise, Göreme Belediyesinin bilinmeyen yöresel yemekleri ortaya çıkartma amacıyla her yıl düzenlediği geleneksel yemek festivalinde hep aynı yemeklerin yapılması yerine, aslına uygun olarak bilinmeyen lezzetlerin araştırılması için yöre halkının teşvik edilmesidir. Tanıtım amacıyla vadilerden birinde yemeklerin birlikte pişirilip yenildiği eğlenceli bir festival yapılmasını da önermektedirler. Emitt Fuarında bölgeyi temsil edecek bir standın olmadığı, ikramlarda bulunulmadığı, en azından kabak çekirdeğinin ikram edilmesinin gerekliliği ifade edilmektedir. Yapılan görüşmeler sonucunda bölgenin Türkiye’nin kabak çekirdeğinin yaklaşık %50’sini ürettiği ve çekirdeğin patentinin alınmasına karşın tanıtım eksikliği nedeniyle duyurulamadığına değinilmektedir.
Sonuç Ve Öneriler
Anadolu’da birçok kültürün bir arada bulunması sonucunda meydana gelen kültürel etkileşimler yöresel mutfakların oluşmasına zemin hazırlamıştır (Ciğerim, 1999: 204). Doğal güzellik ve kültürel çeşitlilik açısından zengin bir yapıya sahip olan Nevşehir’in yöresel mutfağı, genel olarak Anadolu yemek kültürünü bünyesinde barındırmaktadır. Nevşehir, tarihte birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve yaşayan uygarlıkların zenginleştirdiği kültürel birikimi ile Türkiye’nin önemli turizm destinasyonlarından biridir (Nevşehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2014). Bölgenin kültürel çeşitliliği, mutfak kültürünün de zenginleşmesine katkı sağlamaktadır. Nevşehir, klasik Türk mutfağını yansıtmakla birlikte, tarih öncesi kültürlerin, farklı dinlerin ve toplumların da birikimlerini barındırdığından ayrıca önemli görülmektedir (Güldemir ve Işık, 2011: 1).
Emitt Fuarı: 22-25 Ocak 2015 tarihlerinde 19.kez düzenlenmesi planlanan, açılımı East Mediterranean Internatıonal Tourism and Travel Exhibition (Doğu Akdeniz Uluslararası Turizm ve Seyahat Fuarı) olan ve dünyanın 5. Büyük turizm fuarı konumuna sahip EMITT Fuarı ilk kez 1997 yılında İstanbul da Tüyap ın Tepebaşı ndaki Fuar Merkezi nde Voyager-Uluslararası Turizm ve Tatil fuarı adıyla gerçekleştirilmiştir. 2014 yılında 70 ülkeden 400 katılımcı ile gerçekleştirilen fuarı 136.000 kişi ziyaret etmiştir.
Nevşehir’in kültürel zenginliği, doğal güzelliği, yöresel mutfak kültürünün zenginliği ile birleştirildiğinde bölgedeki turizm hareketlerinde bir canlanma yaşanması söz konusu olabilir. Farklı lezzetler yaşamak ve yemeğin kökeniyle kültürünü öğrenmek isteyen turistler gastronomi turizmine katılarak bunu gerçekleştirmektedir. Hu ve Ritchie (1993) bir destinasyonun ziyaret edilmesinde havası, konaklaması ve manzarası ile birlikte yemeğinin de en önemli tercih nedenlerinden biri olduğunu vurgulamaktadır. Nevşehir’in yöresel yemek kültürünün gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi ile destinasyon markalaşmasına katkı sağlanabilir.
İç Anadolu mutfağının özelliklerini bünyesinde barındıran Nevşehir yöresel mutfağının turizm destinasyonun markalaşması sürecindeki rolünün belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada, arz ayağında yer alan paydaşlar ile görüşmeler yapılmıştır. Yapılan görüşmeler sırasında işletme sahipleri yöresel yemeklerin sunumunun maliyetli olması ve saklanamaması gibi nedenlerden dolayı, bu yemekleri menülerde bulundurmanın risk oluşturduğunu belirtmektedir. İşletmeler yöresel yemek sunabilmeleri için devletin kendilerine yatırım teşviği vermesini talep ettiklerini de ifade etmektedir. Ayrıca, restoran yöneticileri ve otel genel müdürleri, Nevşehir’de yöresel yemeklerin, yöresel kahvaltının turistler tarafından tercih edilme düzeyinin yüksek olduğunu ancak sunulan yöresel yemeklerin yapımının ve sunumunun özel bilgi ve beceri gerektirdiğini, bölgede yöresel yemekler hakkında bilgi sahibi aşçıların istihdam edilmesi konusunda sıkıntı yaşadıklarını da vurgulamaktadır.
Bu durum turistlerin yöresel yemeklere karşı ilgili olduğunu gösterirken, diğer yandan işletmelerde tecrübeli işgören sıkıntısının yaşanıyor olması müşterilerin bu yöndeki taleplerinin karşılanamıyor olmasının bir göstergesidir. Sadece yöresel yemek sunan işletmeler yerli kadınlar ile çalıştıklarını, bunun hem yöre kadınının turizmden para kazanarak sektöre sıcak bakmalarını sağladığını hem de yöresel yemeklerde aynı lezzeti tutturmalarında etkili olduğunu ifade etmektedir. Yapılan görüşmeler sırasında paydaşlar ciddi bir tanıtım eksikliği olduğuna da dikkati çekmektedir. Paydaşların genel görüşüne göre, yöresel yemeklerin tanıtımının iyi yapılamaması nedeniyle bölgenin mutfağı diğer turistik çekiciliklere oranla arka planda kalmaktadır. Nevşehir, kültür turizminin yapıldığı bir destinasyon olmasıyla dikkati çekmektedir ve yemek de kültürün özelliklerini yansıtan önemli bir faktördür.
Nevşehir’in markalaşmasında yöresel yemeklerini ön plana çıkartabilmek için paydaş görüşleri dikkate alınarak verilebilecek öneriler aşağıdaki gibidir:
Bilindiği gibi, turistik destinasyonlarda sunulan yöresel yiyecekler, o destinasyonları farklılaştırmada önemli bir rol oynamaktadır. Hatta bu yönüyle gelişmiş bir destinasyon ulusal bir markaya dahi dönüşebilmektedir. Paydaşların çoğu yemeklerin orijinaline uygun yapılmadığını ve bu nedenle kültürü tam anlamıyla yansıtmadığını vurgulamaktadır. Bu açıdan en önemli öneri olarak yöresel yemeklerin orijinaline uygun olarak hazırlanmasıdır. Yöresel yemek yapan işletmelerin orijinal reçetelere sadık kalarak hazırlayacakları ve sunacakları menülerin finansal destek gerektirmekte olduğu daha önce de ifade edilmişti. O halde kamu otoritesinin planlama ve teşvik düzenlemelerinde bu hususu dikkate alması öneriler arasındadır.
Kamu ve özel sektörün, yöresel yemeklere menülerde yer verilmesi ve tanıtılması konularında birlikte hareket etmeleriyle Nevşehir’in turistik marka gelişiminde başarı düzeyinin artışı beklenebilir.
Daha önce de ifade edildiği gibi, yöresel yemek kültürü bir destinasyonun sahip olduğu en değerli çekiciliklerden biri olarak nitelendirilmektedir (Özdemir, 2007: 24). Rekabet avantajını elde edebilmek için gastronomi turizmine yönelmek etkili olacaktır ve böylece dolaylı yoldan rekabet avantajı sağlanabilir. Bu yüzden destinasyonların yörelerine ait yemek kültürünü koruyarak, bu kültürü turistlere yansıtacak operasyonel stratejiler geliştirilmeleri destinasyonların gelişmesi açısından önem arz eder. Turizm ile ekonomilerini güçlendirmek isteyen ülkeler; turizm çeşitlendirmesi ve turizmin 12 aya yayılması için gastronomi turizmini ön plana çıkartabilir.
Yukarıda da vurgulandığı gibi, tanıtım broşürlerinde ve videolarında yöresel yemeklere çok az yer verilmektedir. Reklamlarda ve tanıtımlarda yöresel yemeklerin ön plana çıkartılması, yöresel yemek sunan işletme sayısının arttırılması yararlı olabilir. Ancak bu işletmelerin merkezde değil de ilçelerde açılması daha uygun olacaktır. Turizm, yerel ürün ve hizmetler için oldukça önemli bir tanıtım aracıdır.
Yemek kurslarını yaygınlaştırarak gastronomi turizmine ilgisi olan turistlerin katılımları sağlanabilir. Yemek kursuna katılanlara ayrıca bir sertifika da verilebilir.
Bulgular kısmında de belirtildiği gibi, bölge Türkiye’nin kabak çekirdeğinin yaklaşık %50’sini üretmektedir. O halde, bu ürünün yöresel mutfak tanıtımında yer alması önerilebilir.
Ulusal ve Uluslararası fuarlarda ve festivallerde bölgenin mutfağını ön plana çıkaracak ikramlar yapılması ayrıca hazırlanışının da uygulamalı olarak gösterilmesi katılımcıların dikkatini çekebilecektir. Yiyeceklerin sunum amaçlı ayrılan bir yere dizilerek ziyaretçilerin tatmaları sağlanmalıdır. Hong Kong yöresel yemeğini kültürel bir işaret haline getirerek yiyecek festivalleri düzenlemektedir. Nevşehir de yöresel mutfağını festival düzenleyerek ve düzenlenmekte olan festivallere katılarak tanıtabilir.
Halk eğitim merkezlerinde yöresel yemek kursları düzenlenerek bölge mutfağını iyi tanıyan kalifiye aşçıların yetiştirilmesi sağlanabilir. Böylece hem yöre halkı için istihdam imkânı yaratır hem de bölgede faaliyet gösteren işletmeler kalifiye aşçı problemini çözebilir.
Yöresel yemeklerin tanıtımı için İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile görüşülerek bir strateji belirlenebilir. Bölgede faaliyet gösteren turizm işletmeleri ile ortak projeler geliştirilebilir. Yöresel yemeklerin özgün reçetelerini bulmak amacıyla araştırmalar yapılabilir. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile görüşülerek Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Turizm Fakültesinin Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümünün de yardımıyla özgün reçetelerin bulunması amacıyla bir araştırma yapılabilir. Yöresel yemekleri tanıtan kitaplar, dergiler basılabilir, broşürler ve internet siteleri hazırlanabilir.
Gastronomi turizmine ilginin giderek arması ve insanların farklı kültürlerin yemeklerine karşı merak duyması gibi nedenlerle alternatif turizm türü olarak geliştirilmesi için de bölgede gerekli çalışmaların yapılması yararlı olacağı düşünülmektedir. Gastronomi turizminde rekabet avantajlarının sağlanması; yöresel yemeklerin ulusal ve uluslararası tanınmışlık boyutuna kavuşmasıyla sağlanabilir.
Kapadokya yöresi mutfak kültürüne ait yazılı belgeler oldukça yetersizdir. Teknolojik gelişim süreci içinde oldukça fazla değişikliğe uğrayan Kapadokya yöresi yemekleri özellikle kentsel alanda unutulma tehlikesi yaşamaktadır (Ciğerim, 1999: 214). Yöresel yemekleri araştıran birimlerin oluşturulması ile kaybolan ya da unutulan lezzetlerin tekrar hatırlatılması sağlanabilir. Üniversitelerin gastronomi bölümlerinin yöresel mutfaklar hakkında da eğitim vermesi yararlı olacaktır.
Yöresel yemekler, çalışan kadının mutfaktan ayrılması ve zaman darlığı nedeniyle unutulmaya başlamıştır. Yiyecek-içecek kültürünün bir uzantısı olan yöresel yemeklerin nesilden nesile aktarılabilmesi için turizm sektöründe kullanılmalı ve yöresel yemekler ile ilgili bilimsel çalışmalar yapılmalıdır.
Profesyonel turist rehberleri, yöresel yemekler hakkında eğitime alınmalı ve turistlere gidilen destinasyonda yöresel yemekleri tatmaları konusunda tavsiyelerde bulunmalıdır.
Beşincisi Antalya’da düzenlenen ve yöresel ürünlerde markalaşmayı sağlamak, yöresel ürünlerin coğrafi işaret tescilini alarak korunmasında ve markalaşmasında öncü olmak gibi açmaları olan Yörex- Yöresel Ürünler Fuarı’nda Nevşehir’e özgü ürünlerin ulusal ve küresel ölçekte tanıtımı yapılabilir.
Yapılan bu araştırma bir ön çalışma olarak değerlendirilmelidir. Gelecekte, yöresel mutfak üzerine çalışma yapmayı düşünen araştırmacılar için referans teşkil edeceği düşünülmektedir. Çalışmanın kapsamı genişletilerek Türkiye’nin farklı yörelerinin mutfaklarının da araştırılması ile daha kapsamlı bir araştırma yapılması ve böylelikle daha detaylı ve farklı bilgilere ulaşılması sağlanabilir. Ayrıca, Nevşehir’i ziyaret eden turistlerin gerek otellerde gerekse diğer yiyecek-içecek birimlerinde sunulan yöresel yiyecekleri nasıl algıladıklarının ölçülmesi destinasyon markalaşması çalışmalarında önemli bir diğer ayağı oluşturacaktır.
Yörex- Yöresel Ürünler Fuarı: 22-26 Ekim 2014 tarihlerinde 5. kez düzenlenecek olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği öncülüğünde, sanayi ve Ticaret bakanlığı ve tarım ve Köy işleri bakanlığının desteğiyle ilk kez 2010 yılında düzenlenmiştir.
Kaynakça
Akkuş, G. ve Erdem, O.(2013). “Yemek Turizmine Katılma Niyeti: Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Bir Uygulama”. 14. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, 05-08 Aralık. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi: 636-654.
Arslan, E., Erdoğan, S., Konuksal, G., Kubilay, E., Kurt, D, Yağdıran, Y. (2002). “Ülkemize Gelmiş Olan Turistlerin Türk Mutfağı Hakkındaki Düşünceleri ve Önerileri Üzerine Bir Araştırma”. Turizmde Sağlık ve Beslenme; Sorunlar ve Çözümler Sempozyumu, 03-04 Mayıs. Alanya: Başkent Üniversitesi:155-162.
Ateşoğlu, İ, Güngör, İ. ve Doğanlı, B.(2008). “Destinasyon Markalaşması ve Bir uygulama”.3. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi Bildiri Kitabı, 17-19 Nisan. Balıkesir:11-19.
Avcıkurt, C. (2004). “Ülke İmajı ve Turizm İlişkisi-Türkiye Örneği”. Haftasonu Turizm Konferansı IX- Turistik Yerlerin (Destinasyonların) Pazarlanması, 17-19 Ekim. Nevşehir: Erciyes Üniversitesi Nevşehir Turizm işletmecilik ve Otelcilik Yüksekokulu: 1-17.
Baran, Z. ve Batman, O. (2013). “Destinasyon Pazarlamasında Mutfak Kültürünün Rolü: Sakarya Örneği”. 14. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, 05-08 Aralık. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi:1355-1367
Bessiere, J. (1998). “Local Development and Heritage: Traditional Food and Cuisine as Tourist Attractions in Rural Areas”. Sociologia Ruralis, Volume: 38, Number:1, 21-34.
Boyne, S.,Hall, D. and Williams, F. (2003), “Policy, Support and Promotion for Food-Relatedİnitiatives: A Marketing Approach to Regional Development”. Journal of Travel and Tourism Marketing, Volume:14, Number:1, 131– 154
Budak, N. ve Çiçek, B.(2002). “Yabancı Turistlerin Ülkemizde Yemek Kültürüne İlgileri ve Yemekler ile Servis Ortamlarına Bakışları”. Turizmde Sağlık ve Beslenme; Sorunlar ve Çözümler Sempozyumu, 03-04 Mayıs. Alanya: Başkent Üniversitesi:133-139.
Chen, Q. (2013). “An Investigation of Food Tourism in Chongqing”. International Journal of Management Cases. http://web.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid =f5d3d2d9-13b9-4624-8497 2b660101c937%40sessionmgr4002&vid=1&hid=4206> (03.03.2013).
Ciğerim, N.(1999). “Kapadokya Yöresi Mutfağı, 2000’li Yıllara Girerken Kapadokya’nın Turizm Değerlerine Yeniden Bir Bakış”. Hafta Sonu Semineri VI, 26-28 Kasım. Nevşehir: Erciyes Üniversitesi Nevşehir Turizm işletmecilik ve Otelcilik Yüksekokulu: 203-215.
Cohen, E., and Avieli, N. (2004). “Food in Tourism: Attraction and Impediment”. Annals of Tourism Research, Volume:31, Number: 4, 755-778.
Cömert, M. (2014). “Turizm Pazarlamasında Yöresel Mutfakların Önemi ve Hatay Mutfağı Örneği”. Journal of Tourism and Gastronomy Studies,Volume: 2, Number: 1, 64-70.
Cusack, I. (2000).” African Cuisines: Recipes for Nation Building”. Journal of AfricanCultural Studies, Volume: 13, Number: 2, 207–225.
Demir, C. (2011). “Mutfak Turizminin Destinasyon Pazarlamasındaki Önemi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Denizer, D. (2014). Türk Mutfağı Nereye Gidiyor?, Türk Mutfağı Araştırma ve Uygulama Birimi,http://www.maxihaber.net/yazarlar/konukyazar/2 008/ky_dundar_denizer_haziran2008.htm> (07.02.2014).
Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı (2012). Turizm Geliri ve Diğer Harcamalar. 2011-2012 III. Dönem (Temmuz - Eylül) anketi. www.die.gov.tr > (05.06.2013).
Dirik, Ç. ve Armağan, A. (2011). “Nevşehir’in Basına Yansıyan İmajı ve Markalaşma Sürecinde Nevşehir”. 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu, 2.Cilt. 16-19 Kasım. Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi Turizm Fakültesi. 237-260.
Duman, T. ve Öztürk, A.B. (2005). “Yerli Turistlerin Mersin Kızkalesi Destinasyonu ve Tekrar Ziyaret Niyetleri ile İlgili Algılamaları Üzerine Bir Araştırma”. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, 9-23. Eno/ Wıne/ Şarap Turizmi. http://kariyer.turizmgazetesi.com/articles/article.aspx?i d=51064> (17.04.2014).
Enright, M., and Newton, J. (2005). “Determinants of tourism destination competitiveness in Asia Pacific: Comprehensiveness and universality”. Journal of Travel Research, Volume:43, Sayı: 2 339-350.
Ersun, N. ve Aslan, K. (2009). “Kongre Turizminin Geliştirilmesinde Kongre ve Ziyaretçi Bürolarının Rolü ve Önemi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 8, sayı: 15, 89–114.
Giampiccoli, A.and Kalis, J.H.(2012). “Tourism, Food, and Culture: Community-Based Tourism, Local Food, and Community Development in Mpondoland”. Culture, Agriculture, Food and Environment, Volume: 34,Number: 2, 101–123.
Göker, G. (2011). “Destinasyon Çekicilik Unsuru Olarak Gastronomi Turizmi (Balıkesir İli Örneği)”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Güldemir, O. ve Işık, N. (2011). “Nevşehir Mutfak Kültürü ve Yemekleri”. 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu, 6. Cilt. 16-19 Kasım. Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi Turizm Fakültesi. 151-176.
Güler, S. (2010). “Türk Mutfak Kültürü ve Yeme İçme Alışkanlıkları”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:26, 24-30.
Güneş, G., Ülker, H.İ.ve Karakoç, G. (2008). “Sürdürülebilir Turizmde Yöresel Yemek Kültürünün Önemi”. II. Ulusal Gastronomi Sempozyumu ve Sanatsal Etkinlikler. 10-11 Nisan. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi. www.acikarsiv.atilim.edu.tr> (12.10.2014).
Gülmez, M., Babür, S. ve Yirik, Ş.( 2012). “Turizmde Destinasyon Markalaşması ve Alanya Örneği”. I. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi, 15-18 Nisan. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi. 1-14.
Hacıoğlu, N., Girgin, G. K. ve Giritlioğlu, İ. (2009). “Yiyecek–İçecek İşletmelerinin Pazarlama Faaliyetlerinde Yöresel Mutfakların Kullanımı: Balıkesir Örneği”. 3. Ulusal Gastronomi Sempozyumu Bildirileri, 17-18 Nisan. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi. Okulu http://www.tgyd.net/ Syf=5&Id=78129> (11.10.2014).
Hjalager, A. M., and Richards, G. (Eds.). (2002). “Tourism and Gastronomy”. London: Routledge.
Hu, Y., and Ritchie J. (1993). “Measuring destination attractiveness: A contextual Approach”. Journal of Travel Research, Volume: 32, Number: 2, 25–34.
İlban, M.O. (2008). “Seyahat Acenta Yöneticilerinin Destinasyon Marka İmajı Algıları”. Ege Akademik Bakış, Cilt:8, Sayı: 1, 121-152.
İnceöz, S. (2009). “Turistlerin Seyahat Motivasyonunun Belirlenmesinde Türk Mutfağına Yönelik Durum Değerlendirmesi”. 3. Ulusal Gastronomi Sempozyumu Bildirileri, 17-18 Nisan. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi. Okulu http://www.tgyd.net/ Syf=5&Id=78129> (21.06.2014).
İpar, M.S (2011). “Turizmde Destinasyon Markalaşması ve İstanbul Üzerine Bir Uygulama”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Karasar, N.(2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
Karim, S.A. ve Chi, C.G.(2010). “Culinary Tourism as a Destination Attraction: An Empirical Examination of Destinations' Food Image”. Journal of Hospitality Marketing and Management, Number:19,531–555.
Kercher, M., Okumuş, F.ve Okumuş, B. (2008). “Food Tourism As A Viable Market Segmet: It’s All How You Cook The Numbers”. Journal Of Travel and Tourism Marketing, Volume: 25, Number: 2, 137-146.
Kleidas, M. ve Jolliffe, L. (2010). “Coffee attraction experiences: A narrative study”. Tourism, Volume:58, Number: 1, 61-73.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013. http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR,12762/genel-ozellikleriyle- Turk-mutfak-kulturu.html> (12.09.2014).
Kültür ve Turizm Bakanlığı Beş Yıldızlı Otellere Geliş Sayısı, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranlarının İllere Göre Dağılımı 2013 Yılı Verileri, http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/ TR,9857/isletme-belgeli-tesisler.html> (12.09.2014).
Kültür ve Turizm Bakanlığı Tesislere Geliş, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranının İllere ve İlçelere Göre Dağılımı 2013 Yılı Verileri, http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/ TR,9857/isletme-belgeli-tesisler.html> (12.09.2014).
Long, L. M. (2004). “Culinary Tourism”. Kentucky: The University Press of Kentucky.
Lordkipanidze, M., Brezet, H. And Backman, M. (2005). “The Entepreneurship Factor in Sustainable Tourism Development”. Journal Cleaner Production, Volume: 23, Number: 3, 787-798.
Mil, B. (2007). “Nitel Araştırma Tekniği Olarak Görüşme”. İçinde A.Yüksel, B.Mil, Y. Bilim (Editör), Nitel Araştırma. Ankara: Detay Yayıncılık.
Nevşehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, http://www.nevsehirkulturturizm.gov.tr/TR,74202/genel-bilgiler.html (10.12.2013).
Özdemir, G. (2008). “Destinasyon Pazarlaması”. Ankara: Detay Yayıncılık.
Özdemir, G. (2007). “Destinasyon Yönetimi ve Pazarlama Temelleri İzmir İçin Bir Destinasyon Model Önerisi”. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, İzmir.
Özdemir, Ş. ve Karaca, Y. (2009). “Kent Markası ve Marka İmajının Ölçümü: Afyonkarahisar Kenti İmajı Üzerine Bir Araştırma”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt. 11, Sayı: 2, 113-134.
Rand G.E.,Heath E. and Alberts N. (2003)” .The Role of Local and Regional Food in Destination Marketing: A South African Situation”. Journal of Travel and Tourism Marketing, Volume: 14, Number: 3/4, 97 – 112.
Remmington, M., and Yuksel, A. (1998). “Tourist satisfaction and food service experience: Results and implications of an empirical investigation”. Anatolia, Volume: 9, Number:1, 37–57.
Rızaoğlu, B., Ayazlar, R.A. ve Gençer, K. (2013).” Yiyecek Deneyimiyle İlgili Bireysel Eğilimlerinsosyo- Demografik Özellikler Açısından Değerlendirilmesi: Kuşadası’na Gelen Yabancı turistler Örneği”. 14. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, 05-08 Aralık. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi: 669- 687.
Sanchez-Canizares, S. ve Lopez-Guzma, T. (2012). “Gastronomy as a tourism resource: profile of the culinary tourist”. Current Issues in Tourism, Volume: 15, Number:3, 229-245.
Selwood, J. (2003). “The Lure of Food: Food as An Attraction in Destination Marketing”.http://pcag.uwinnipeg.ca/Prairie- Perspectives/PP-Vol04/Selwood.pdf (21.01.2014).
Sünnetçioğlu, S. Can, A., Durlu-Özkaya, F., Can, A. (2013). “Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Hareketliliğinde Coğrafi İşaretlerin Öneminin Rolü”. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, Volume:1, Number: 1, 13-20.
Şarap ve Gurme Turları. http://www.wts.com.tr/sarap-gurme-turlari.html> (01.03.2014).
Telfer, D.J.ve Wall, G. (2000). “Strengthening backward economic linkages: Local food purchasing by three Indonesian hotels”. Tourism Geographies, Volume: 2, Number:4, 421–447.
Tinsley, R. and Lynch, P. (2001).” Small Tourism Business Networks and Destination Development”. International Journal of Hospitality Management, Volume: 20, Number: 4, 367-378.
Yavuz, M.C.(2007). “Uluslararası Destinasyon Markası Oluşturulmasında Kimlik Geliştirme Süreci: Adana Örneği”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Adana.
Yergaliyeva, A. (2011). “Destinasyon Markalaşma Sürecinde Yerel Mutfağın Yeri (Uralsk Bölgesi’ndeki Restoranlar Üzerine Bir Araştırma)”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Yıldırım, A ve Şimşek, H. (2008). “Nitel Araştırma Yöntemleri”. Ankara: Seçkin Yayınları.
Yüncü, H.R. (2009) “Sürdürülebilir Turizm Açısından Gastronomi Turizmi ve
Perşembe Yaylası,10. Aybastı Kurultayı”. Ankara. http://www.aybastikabataskurultayi.com/web/wp-content/uploads/2010/05/10-aybasti-kabatas-kurultayi.pdf> (01.13.2014).