Aşçıların Meslek Uyumu ve Aşçıların Meslek Algısı Bölüm “05”
Aşçıların Meslek Uyumu ve Meslek Algısı Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma
Arif YILMAZ | Haluk TANRIVERDİ
Mevcut İş Yerinde Çalışma Süresi 15 yıl ve üstü olanların Mesleğin Toplum Nezdindeki İtibarı puanları (4,889 ± 0,351), Aynı İş Yerinde Çalışma Süresi 0-2 yıl olan aşçıların Mesleğin Toplum Nezdindeki İtibarı puanlarından (3,991 ± 0,117) yüksek bulunmuştur .
Yaş değişkenine göre; 36-45 yaş grubu aşçıların Kişi- Meslek Uyumu puanları (4,696 ± 0,879), 15-25 yaş grubu olan aşçıların Kişi- Meslek Uyumu puanlarından (4,144 ± 0,126) anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur (U=-3,368; p=0,008<0.05).
Tablolardan da görüleceği üzere tanımlayıcı özelliklere göre gruplar arası farklılık yalnız kişi-meslek uyumu ve mesleğin toplumsal itibarı değişkenlerine ilişkindir. Kişi-meslek uyumu, cinsiyet ve yaş değişkenlerine göre, toplumsal itibar, sektörde çalışma süresi ve şu anki yerde çalışma süresine göre gruplar arasında farklılık göstermektedir.
6. Sonuç Ve Tartışma
Alanya’da 2014 yılında düzenlenen Altın Kepçe Uluslararası Yemek Yarışması’na katılan aşçılar ile sınırlı olan bu çalışmada; aşçıların “Kişi – Meslek Uyumu” düzeyi çok yüksek (4,443 ± 0,742); “Genel Meslek Algısı” düzeyi yüksek (3,964 ± 0,586); “Mesleğin Toplumsal İtibarına Yönelik Algı” düzeyi çok yüksek (4,2007 ± 0,985); “Mesleğe Yönelik Bireysel Algı” düzeyi yüksek (4,024 ± 0,910) olarak saptanmıştır. Yılmaz vd., (2013) Hemşire ve ebelerin meslek algıları üzerine yaptıkları araştırmada mesleklerini severek yapmakla birlikte, mesleğe yönelik algılarının düşük olduğunu tespit etmiştir.
Aşçılık mesleği, sıcak, nem oranı yüksek ve ıslak iş ortamında zorluklarla icra edilmekte olup, kullanılan ekipmanlar ve kimyasallar açısından da iş sağlığı ve güvenliği açısından önem arz etmektedir. Aşçının en temel hazırlık ekipmanı olan keskin bıçaklar muhtelif kesikli yaralanmalara, Islak zeminler kayıp düşmeler sonucu kırıklara, kızartmalar yağ sıçraması sonucu ortaya çıkan yanıklara, sıcak sular haşlanmalara neden olabileceği için son derece dikkatli, düzenli ve iş arkadaşları ile uyumlu çalışılması gereken bir meslektir.
Aşçılık Mesleği en temel ihtiyaçlardan olan beslenme ihtiyacına çözüm sunan bir meslek olup, toplum nezdinde her geçen gün artan oranda itibar görmekte ve bu itibar mesleğe yönelik talebi de olumlu yönde arttırmaktadır. Aşçı dernekleri ve öğrenci topluluklarının yaptıkları ulusal ve uluslararası yarışmalar, TV programları, yiyecek içecek bölümünün turizm harcamalarından önemli pay alması üstelik müşterinin tekrar ziyaretinde çok önemli bir etken olması da bu mesleğe olan talebi artırmakta ve aşçılık mesleğinin itibarını yükseltmektedir.
Mesleki uyum, mesleğin icrası için gerekli olan bilgi ve beceriler gibi teknik donanımlar yanında iş ortamı, iş koşulları ve iş arkadaşlarına uyum sağlama gibi beşeri ve yönetsel becerilerini de kapsar. İnsan hayatını doğrudan ilgilendiren bu meslekte, temizlik, hijyen ve sanitasyon bilgisinin yanında işgörenlerin bulaşıcı bir hastalık taşınmaması da olmazsa olmaz bir koşuldur. Aşçılar eskiden alaylı diye tabir edilen, usta çırak ilişkisi çerçevesinde yetişmekte iken, günümüzde meslek liselerinden başlamak üzere lisans düzeyine kadar eğitim alabilmekte ve hatta lisans üstü eğitimlerle belirli alanlarda uzmanlaşabilmektedir.
Kişi-Meslek Uyumu ile Mesleki Genel Algı, Mesleğe Yönelik Bireysel Algı ve Mesleğin toplumsal itibarı arasında pozitif ilişki bulunmaktadır. Mesleğin bireysel algısı, meslek seçiminden önce o mesleğin seçilip seçilmeyeceğini, meslek ele alındıktan sonra ise o mesleğin sürdürülüp sürdürülmeyeceğine etki eden en önemli faktörlerin başında gelmektedir.
Araştırma sonuçları, birey-meslek uyumu ve mesleki sosyal statü algısının mesleki bağlılık üzerinde etkisi olduğunu ortaya koymakla birlikte, birey meslek uyumunun mesleki bağlılık üzerindeki etkisinin daha fazla olduğuna işaret etmektedir. Literatürde de, bireyin belirli meslekte kariyer yapma motivasyonuna sahip olmasında özellikle birey-meslek uyumu algısının yüksek olmasının büyük önem taşıdığı belirtilmektedir (Saltık, Avcı ve Kaya 2016: 42-46). Bu kapsamda, Carlesss (2005) kendisiyle mesleğin taşıdığı özellikleri bağdaştırabilen veya bağdaştıramayan çalışanın mesleğini sürdürme veya bırakma isteğinde bulunma eğilimlerinin farklılaşabileceğini belirtmektedir.
Aşçıların Kişi – Meslek Uyumu düzeyi Genel Meslek Algısı düzeyini (ß=0,484), Mesleğe Yönelik Bireysel Algı düzeyini (ß=0,596) ve Toplum Nezdindeki İtibarı düzeyini (ß=0,516) arttırmaktadır. Bulgular literatür ile uyumludur. Gothard (2001), Mesleğin icrası için gerekli bilgi ve beceri düzeyi ile bireyin nitelikleri arasında uyum olması durumunda, birey olumlu meslek algısına sahip olacak ve mesleğinde uzun süre çalışma motivasyonuna kavuşacağını ifade ederken, Carless, (2005), Vandenberghe ve Ok, (2013) birey meslek uyumu düzeyi mesleki tatmin ve bağlılık düzeyine olumlu yönde etki etmekte olduğundan söz etmektedir.
Meslek erbabında, meslek edinmek için alınmış olan eğitim ve yaşanılan çevre sayesinde edindiği zihinsel paradigmaya uygun farklı bir bakış açısı bulunur. Aşçıların bakış açısı ile bir başka meslek mensubunun bakış açısı aynı değildir. Örneğin bir bahçıvan ile bir aşçının sebze/meyveye bakış açısı farklıdır. Bahçıvan daha ziyade yetiştirme ile ilgili bakış sergilerken, aşçı yemek hazırlama ile ilgili bakış sergileyecektir.
Meslek algısı meslek seçiminde en önemli etkenlerden birisidir. Meslek mensuplarının yaşam ve çalışma koşulları, mesleğin toplum nezdindeki itibarına etki eden hususlardan biridir. Toplum bu tür meslek mensuplarına saygı duymakta ve itibar göstermektedir. Meslek, kişilerin iş ortamı ve çalışma koşullarından iş arkadaşlarına, evleneceği eşin seçiminden ikamet ettiği muhite kadar belirleyici bir unsurdur. Meslek toplumsal statünün en temel göstergesidir ve istisnasız her kişi itibarı yüksek bir meslek sahibi olmayı arzu edeceği düşünülmektedir.
Araştırmacılara;
Söz konusu araştırma, konaklama işletmelerinin önbüro, kat hizmetleri ve yiyecek-içecek servisinde çalışan işgörenlere de uygulanabilir.
İşgören devir hızı yüksek olan turizm sektöründe kişi meslek uyumu ve meslek algısı değişkenlerinin rolü araştırılabilir.
Aşçılara;
İşlerini severek yapmaları, gerekli bilgi ve beceri yönünden kendilerini iyi yetiştirmeleri ve sabırlı olmaları böylelikle kişi meslek uyumunu gerçekleştirmeleri, Mesleki örgütlenmelerde yer alarak sorunların çözümüne katkı sağlamaları ve mesleklerinin algısını güçlendirmeleri,
Eğitim Kurumlarına;
Lisans düzeyinde eğitim alan aşçılık öğrencilerinin aldıkları teorik eğitimi, pratik uygulamalar ile daha fazla pekiştirmeleri,
İşletmecilere;
Mesleki aşçılık eğitiminin, işletmelerde maliyetleri düşürücü, verimliliği ve karlılığı arttırıcı etki yaptığından hareketle, mesleğe yönelik eğitim ve gelişime destekleyen bir örgüt iklimi oluşturmaları,
Adil ücret politikası ve sosyal ortamlar oluşturarak, aşçıların mesleğine saygı duyduklarını uygulamaları ile göstermeleri önerilebilir.
Kaynakça
Aca, Z., Emirgil, B.F., Işığıçok Ö. (2013). Türkiye’de İş Ve Meslek Danışmanlarının Mesleki Algıları Üzerine Nitel Bir Araştırma. I. Uluslararası İş ve Meslek Danışmanlığı Kongresi, Ankara.
Akalın, Ö. (2006). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Mesleki Algıları İle Geleceğe Yönelik Umut Düzeylerinin Karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
Arbak, Y., Yeşilada, T. (2003). Örgüt Kişi Uyumu ve Örgütsel Çekicilik: Hangi Kişiler Ne Tür Örgütleri Daha Çekici Bulur? Journal of Istanbul Kultur University, 3: 23-37.
Arınç, Ü. D. (2013). Meslek Seçiminde, Meslek Standartları ve Personel Belgelendirmenin Rolü. Uluslararası İş ve Meslek Danışmanlığı Kongresi, 28 - 29 Kasım 2013, Ankara.
Aytaç, S. (2000). İnsanı Anlama Çabası, Bursa: Ezgi Kitabevi.
Carless, S.A. (2005). The Influence of Fit Perceptions, Equal Opportunity Policies, and Social Support Network on Pre-entry Police Officer Career Commitment and Intentions to Remain. Journal of Criminal Justice, 33: 341-352.
Çakır, Ö. (2001). İşe Bağlılık Olgusu ve Etkileyen Faktörler, Ankara: Seçkin.
Çelebi, N. ve Ülker, N. (2013). Yükseköğretim Kurumlarında Eğitimci Bireylerin Uyum Algı ve Davranışlarını Etkileyen Unsurlar. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2 (1). ISSN: 2146-9199.
Çetin F., Şeşen H. ve Basım H.N. (2012). Örgüt Kültürünün Rol Ötesi Olumlu Davranışlara Olan Etkisi: Örgütsel Bağlılığın Aracı Değişken Rolü. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13 (2), 197 – 211.
Daylar, Ş. (2015). Otel Mutfak Yöneticilerinin İşgörenlerin Yeterlilik Düzeyi Hakkındaki Algıları: Karşılaştırılmalı Bir Uygulama (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı.
Dinçer, B. ve Yılmaz, S. (2015). İlköğretim Matematik Öğretmen Adaylarının Mesleğe Karşı Algı ve Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports ScienceEducation, 4, (2). ISSN: 2146 – 9466.
Donohue, R. (2006). “Person-Environment Congruence in Relation to Career Change and Career Persistence”, Journal of Vocational Behavior, 68: 504–515.
Eke, B. (1987). “Bir Sosyal Sınıf Belirleyicisi Olarak Meslek Faktörü”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 43: 377-401.
Erdem, C. (2012). Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Yeterlilik Algıları ve Tutumları Üzerine Bir Araştırma. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of 
Turkish or Turkic , 7 (4): 1727-1747.
Eren, R. (2016). Türkiye’nin Gastronomi İmajı, Ziyaretçilerin Bilgi Kaynakları ve Harcamaları (Yayınlanmamış Doktora Tez). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Gothard, B. (2001). Careers guidance in a new era. İçinde: B. Gothard, P. Mignot, M. Offer ve M. Ruff. Careers guidance in context (ss.1-9). London: Sage Publications.
Halıcı, A. ve Delil Y. (2003). Büro Yönetimi Öğrencilerinin Mesleki Algılamalarının Belirlenmesine Yönelik Bir Uygulama. 22 Nisan 2017 tarihinde http://www.ttefdergi.gazi.edu.tr/makaleler/2003/Sayi1/22-37.pdf adresinden erişildi.
Pak, C. (TY). Radar Grafiği. 25 Nisan 2017 tarihinde http://www.cengizpak.com.tr/5s-calismasi-yapanlar-icin-radar-grafigi-ms-excel dosyasi/ adresinden erişildi.
İlhan, S. (2008). Yeni Kapitalizm ve Meslek Olgusunun Değişen Anlamları Üzerine. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21: 313-328.
İnce, C. (2008). Toplam Kalite Yönetimi ve Otel İşletmelerinde İşgören Tatminine Etkileri. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19 (1): 57-70.
Kalaycı, Ş. (2006). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
Karakuş, H. (2011). Hemşirelerin İş Tatmin Düzeyleri: Sivas İli Örneği. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (6): 46-57.
Karaman N. (2008). Öğretmenlerin Mesleklerini Algılama Biçimleri ve Gelecekten Beklentileri Nelerdir? (YayınlanmamışYüksek Lisans Dönem Projesi). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kuşluvan, S. ve Kuşluvan, Z. (2000). Perceptions and Attitudes of Undergraduate Tourism Students Towards Working in the Tourism Industry in Turkey. Tourism Management, 21: 251-269.
Kuzgun, Y. (2000). Meslek Danışmanlığı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Macit, M. (2007). Büyüyünce Ne Olmak İstersin? (Bir Kimlik Belirleme Sorusu Olarak İş/Meslek Üzerine Sosyolojik Bir Yaklaşım). EKEV Akademi Dergisi,30: 35-50.
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteninin Güçlendirilmesi Projesi), (2007). Yiyecek İçecek Hizmetleri Alanı Çerçeve Eğitim Programı. 22 Nisan 2017 tarihinde http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/program_pdf/cerceve_programlar/cerceve_yiyecek.pdf adresinden erişildi.
Merih, Y.D. ve Arslan, H. (2012). Hemşire ve ebelerin mesleki bilinç-örgütlenmeye yönelik görüşlerinin ve iş doyumlarının belirlenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9: 3, 40-46.
Priscilla S. ve Dillman, A.D. (1994). How to Conduct Your Own Survey, Newyork: John Wiley & Sons, Inc.
Saltık, A. I., Avcı, U. ve Kaya U. (2016). Mesleki bağlılık ve mesleği bırakma niyeti üzerinde etken faktörler olarak birey meslek uyumu ve mesleğin sosyal statüsü: Turizm sektöründe görgül bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi - Journal of Business Research-Türk, 8 (3): 42-63.
Starks, G. L. (2007). The Effect of Person–Job Fit on the Retention of Top College Graduates in Federal Agencies. Review of Public Personnel Administration, 27 (1): 59-70.
Tak, B. ve Çiftçioğlu, B.A. (2009). Üç Boyutlu Mesleki Bağlılık Ölçeğinin Türkçe’de Güvenilirlik ve Geçerliliğinin İncelenmesine Yönelik Bir Alan Araştırması, DEÜ İşletme Fakültesi Dergisi, 10 (1): 35-54.
Türk Dil Kurumu. Büyük Türkçe Sözlük, 12 Mart 2015 tarihinde http://www.tdk.gov.tr adresinden erişildi.
Usta, R. (2009). İçsel Pazarlama ve Hizmet Kalitesi Arasındaki İlişki Üzerinde Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmininin Aracılık Etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34: 241-263.
Ültanır, E. (2000). Üniversite öğrencileri İçin Mesleksel Uyum Envanterinin Geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması. II. Ulusal Öğretmen Yetiştirme Sempozyumu. Çanakkale.
Vandenberghe, C. ve Ok, A. B. (2013). Career commitment, proactive personality, and work outcomes: A cross-lagged study. Career Development International, 18(7): 652–672.
Wildes J. V. (2004). Stigma in Food Service Work: How It Affects Restaurant Servers’ Intention to Stay in the Business or Recommend a Job to Another. Tourism and Hospitality Research, 5(3): 213-233.
Wong, S.C.K. ve Liu, G.J. (2010). Will Parental Influences Affect Career Choice? Evidence From Hospitality and Tourism Management Students in China, 22 (1): 82-102.
Yılmaz, T. F., Şen, T. H. ve Demirkaya, F. (2014). Hemşirelerin ve Ebelerin Mesleklerini Algılama Biçimleri ve Gelecekten Beklentileri. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1(3): 130-139.