Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde;
Defterdarzade Mehmed Paşa'nın sofrasında, Osmanlı mutfağının temel yemeklerinden olan dolma ve baklava gibi hamurişleri yer alırken, Bitlis Hanı'nın Melek Ahmed Paşa'ya verdiği ziyafette bu yemeklerin olmaması ve sunulan pilavların çokluğu, İran mutfağının etkisini gösteriyor. Onaltı çeşit pilav, birçok çorba ve kebablardan sonra, birçok sıcak içecek ve en son çeşitli reçel ve murabbalar sunulmuştu.
Hamsili Pilav tarifi (Trabzon)
Hamsili Pilav tarifinin Malzemesi:
* Bir kilo kılçığı çıkarılmış hamsi,
* iki su bardağı ısıtılmış pirinç,
* bir adet soğan,
* yağ,
* tuz,
* karabiber,
* yenibahar,
* kuru nane,
* kuş üzümü,
* fıstık,
* maydanoz.
Hamsili Pilav tarifinin Yapılışı:
Kılçığı çıkarılmış hamsiler tuzlanıp bekletilir. Soğan kavru- lur üzerine fıstıklar ve baharatlar eklenir. Demlendikten sonra hamsiler sırt tarafı tepsiye gelecek şekilde dizilir. Sonra üzerine hazırlanan pilav konur.
Balıklar pilavın üzerine doğru bükülür ve pilavın üstü iyice balık- larla örtülerek fırına verilir. Hamsiler piştiğinde yemek hazır demektir.
Hamsi denilince akla Trabzon, Trabzon denilince de akla hamsi gelir. Derler ya hamsinin kırk çeşit yemeği yapılır Trabzon’da diye, doğrudur. Kışın sofaların baş tacı olan hamsi, yazın da soğuk suların başında tuzlamasıyla aranan bir yemektir.
Yapılışı ise yıllar öncesine dayanır. Trabzon- lu şairlerinden Hafız Zühtü Efendi hamsiden yapılan yemekler için bir destan yazmıştır.
Pirinçle yapılır içli tavası
Baharla üzümle çıkar safası
Buna hiç söz olmaz canlar gıdası
İşte budur her bir zaman mubarek
Çizmecizade Hoca Hüsnü Efendi;
“Kim kalıpta hamsiden tab etse hoş bir pilav Sofrasında gayri bir heşaf ve ayran istemez”