Yoğurdun Tarihi Nedir? Yoğurt Kimin İcadı?
Osmanlı ve Türk Mutfağında, Yöresel Mutfaklar da yoğurdun anlamı nedir? Türk Aşçı Haberleri olarak Yoğurt hakkında kısaca bir araştırma yaptık. Geleneksel Türk Mutfağında yoğurt ne kadar önemlidir. Anadolu mutfak kültüründe sut ve sut ürünlerinden neler yapılır? Eski Türklerde Yoğurt.
Yoğurdu İlk Kim Buldu? Geleneksel Lezzetimizin Macera Dolu Yoğurdun Hikayesi
Geleneksel Türk mutfağının başat gıdalarından biri olan yoğurt aynı zamanda tüm dünyada da sağlıklı yeme – içme kültürünün önemli bir parçasıdır. Kökleri çok eskiye dayanır ve gerek Anadolu’da gerekse farklı coğrafyalarda bir tür doğal ilaç olarak görülür. Peki bugün de birçok zehirlenme durumuna karşı önemli bir alternatif olan yoğurt kimler tarafından bulunmuştur? İcadından günümüze yansımaları nelerdir? İşte yoğurdun tarihi!
Yoğurdun kökenleri olarak en çok işaret edilen coğrafya M.Ö 1600’lerde Orta Asya’dır
Buna göre; sürülerini besleyen Türkler yaşamlarını sürdürebilmek adına sürünün sütünü tüketir ve zamanla sütü işlemeyi öğrenir. Daha sonraları bu sütü fermantasyona uğratan bakterilerin sütü pıhtılaştırarak dönüştürme işleminden yoğurt elde edilir.

Tıbbın babası olarak tavsif edilen Hipokrat da M.Ö. 8 ila M.Ö. 3. yüzyıllarda Orta Asya’da yaşayan İskitlerin yoğurt yaptığını ve yoğurda benzer şeyler yediklerini söyler.

744 yılında kurulan Uygurlarda da yoğurt en temel besin kaynaklarından biridir. Türk toplulukları, tıpkı Uygurlar gibi M.S. 8. yüzyılla beraber ‘’yoğurt’’ kelimesini bugün anladığımız manada kullanmaya başlarlar.
Kâşgarlı Mahmud tarafından yazılan Dîvânü Lugati’t-Türk (1075) ve Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bilig (1069 – 1070) eserlerinde de ‘’yoğurt’’ kelimesi bugünkü anlamını karşılar bir şekilde geçer.
Ünlü İtalyan gezgin Marco Polo da 13. asırdaki Asya seyahatinde süt ve süt ürünlerini tanır.
Dünyanın en saygın ansiklopedilerinden Encyclopaedia Britannica da yoğurdu Türklerin bulmuş olabileceğini söyler. Yoğurdun Avrupa’ya yayılışı ile ilgili ilk bilgilere ise Fransız tıp tarihinde rastlanır.
Buna göre 16. asırda Fransa Kralı I. François ateşli bir hastalığa yakalanır ve Kanuni Sultan Süleyman yönetimindeki Osmanlı da tedavi amacıyla krala yoğurt götürür

Esas popülerleşme ise daha geç gerçekleşir: 20. yüzyılın başlarında yoğurdun sağlığa olan faydalarına yönelik merak ve talep yoğurdun sınırların dışına çıkmasını sağlar

Mahatma Gandhi de ‘’Diet Reform’’ adlı kitabında yoğurdun yatıştırıcı ve sakinleştirici özelliklerinden ayrıca bahseder.

Peki ya endüstrileşme? Yoğurt ilk defa 1919’da Barcelona’da Isaac Carasso tarafından sanayileşme sürecini yaşar ve bugün ‘’Danone’’ olarak bildiğimiz markanın da kurucusu Carasso’dur.
20. yüzyılda ayrıca, özellikle İstanbul sokaklarında olmak üzere farklı kentlerimizde de yoğurtçular peyda olur. Günümüzde ‘’yoğurt’’ kelimesi tüm dünya dillerinde Türkçe bir kelime olarak kabul edilir ve onaylanır.

Fransa’da ‘’Youghourt’’, İngiltere ve Amerika’da ‘’Yogurt’’, Güney Afrika’da ‘’Joghurt’’, Yunanistan’da da ‘’Yaourti’’ kelimeleri dünyada yoğurda verilen isimlerden birkaçıdır.
Ev yoğurdunun faydaları nelerdir?
Yoğurdun kalsiyumun başlıca kaynaklarından olduğunu biliyoruz ama diğer faydalarından pek çoğumuzun haberi yok. Oysa her gün düzenli olarak tüketildiğinde bağışıklığı güçlendirmesinden bağırsak sağlığını korumasına, yağ yakımını hızlandırmasından tatlı krizini önlemesine dek vücudumuz için çok önemli faydaları var.
Yoğurt Bağırsak sağlığını koruyor
Katkı maddesinden uzak evde yapılan doğal yoğurtlar, hazır yoğurtlara göre daha yüksek miktarda probiyotik içeriyor. Bu bağırsak dostu bakteriler ise, bağırsak duvarında bulunan ve besin emilimini sağlayan villusların yapısını koruyarak bağırsak hareketlerini düzenliyor. Bu sayede kabızlık, ishal, hazımsızlık gibi sıkıntıların da önüne geçiyor.
Yoğurt Yağ yakımına destek oluyor
Yoğurt içerdiği kalsiyum sayesinde özellikle karın bölgesinde oluşan yağlanmanın azaltılmasında etkili oluyor. Yapılan çalışmalar diyetlerinde yoğurt tüketenlerin, tüketmeyenlere oranla kilo kaybının daha fazla olduğunu gösteriyor.
Yoğurt Tansiyonu düzenliyor
Amerikan Kalp Vakfı’nın yaptığı ve 15 yıl süren bir çalışmada, düzenli yoğurt tüketmenin yüksek tansiyon riskini azalttığı ve her gün bir kase yoğurt tüketen kişilerin büyük tansiyonlarının normal değerlerde olduğu ortaya konuluyor. Yoğurdun sağladığı bu etkinin, içerdiği yararlı bakteriler sayesinde olduğu düşünülüyor.
Yoğurt Bağışıklık sistemini güçlendiriyor
Yoğurt, bağışıklık sistemini destekleyen, hastalık ve enfeksiyon gibi durumlarla savaşan T hücrelerinin aktivasyonunu artırıyor ve daha güçlü hale getiriyor. Bağırsak sağlığı için önemli dost bakteriler sayesinde de bağışıklığı destekleyerek vücudu enfeksiyona karşı dirençli hale getiriyor. Aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendiren immunoglobulin A’dan da zengin bir besin.
Yoğurt Diş ve kemik sağlığını destekliyor
Beslenme ve Diyet Uzmanı Melis Torluoğlu “İçerdiği kalsiyum sayesinde çocuklarda diş ve kemik oluşumunu destekleyen yoğurt, yetişkinlerde de özellikle yaşın ilerlemesiyle beraber oluşan osteoporoz, kemik yoğunluğunda azalma gibi hastalıkların önüne geçiyor. Bu yüzden her gün üç porsiyon süt ve süt ürünü tüketilmesi ihmal edilmemeli” diyor.
Yoğurt Kolesterolü düzenliyor
Özellikle kaymaksız olarak tüketilen ev yoğurdu kolesterolün düşürülmesine destek oluyor. Bu etkisini bağırsak villuslarının sağlığını sürdürmesini sağlayan yararlı bakteriler sayesinde yapıyor. Bağırsaklarda oluşan emilim bozukluklarını önleyerek, fazla yağın dışkı ile vücuttan atılmasını sağlıyor ve bu şekilde kolesterol seviyelerinin yükselmesini önlüyor.
Yoğurt Cilt ve deri hastalıklarına karşı koruyor
Bilimsel çalışmalar yoğurdun, içerdiği yararlı bakteriler sayesinde ciltte oluşan sivilce ve kızarıklıklara iyi geldiğini gösteriyor. Probiyotik bakteriler sayesinde aynı zamanda kadınlarda sıklıkla karşılaşılan vajinal mantar enfeksiyonlarına karşı da koruyucu rol oynuyor.
Yoğurt Kas gelişimini destekliyor
Yoğurt içerdiği protein sayesinde özellikle egzersiz sonrası yıpranan kasların onarılmasında görev alıyor. Protein dokuların gelişmesi ve onarılmasını sağlayan temel besin öğesidir. Doğru protein kaynakları tüketerek de kas gelişimi ve yıpranan kasların onarımını sağlamak mümkün. Bu protein kaynaklarının başlıcalarından biri de süt ve süt ürünleri.
Yoğurt Tatlı isteğinin önüne geçiyor
Yanlış duymadınız! Bir kase yoğurt tüketerek tatlı isteğinizi önleyebilirsiniz. Beslenme ve Diyet Uzmanı Özge Öçal, “Bir kase yoğurt protein, karbonhidrat ve yağ miktarını dengeli bir şekilde içerdiği için kan şekerinin dengelenmesini sağlıyor. Sağlıklı beslenmenin temel taşlarından biri de kan şekerinin dengeli olmasını sağlamaktır. Üstelik kan şekeriniz ne kadar dengeli olursa abur-cubur ve tatlı istekleriniz de o kadar az olacaktır. Özellikle canınız tatlı istediğinde ise ev yapımı meyveli yoğurt yaparak ya da meyve ve yoğurdu blenderdan geçirdikten sonra dondurarak son derece sağlıklı tatlılar elde edebilirsiniz” diyor.
Süt seçiminde bunlara dikkat!
Yoğurt yaparken tercih edeceğiniz sütün sağlıklı ve hijyenik kurallara uygun olarak size ulaşması çok önemli. Zira süt mikroorganizmaların üremesi için çok iyi bir ortam oluşturduğundan çok kolay bozuluyor.
Yoğurdunuzu günlük sütten yapmaya ya da açık süt alıyorsanız güvenilir yerlerden almaya dikkat edin. Günlük süt alsanız dahi ocağa koyduğunuzda mutlaka kaynatın. Özellikle iyi kaynamayan açık sütlerden başta tüberküloz, brusellozis ve kuduz olmak üzere birçok hastalık bulaşabiliyor.
Açık sütü kaynatırken fokurdadıktan sonra ocağın altını kısıp, en fazla 5 dakika daha kaynatın. Yapılan çalışmalar, gereğinden fazla kaynatılan sütteki vitamin ve minerallerde büyük kayıp olduğunu ortaya koyuyor.
Beslenme ve Diyet Uzmanı Özge Öçal’dan ev yoğurdu tarifi
Sütü tencerede kaynatın. Kaynarken hafif hafif karıştırıp, içindeki suyun buharlaşmasını sağlayın. Ocaktan aldıktan sonra mayalayacağınız yerde, ısısını koruyacak şekilde, etrafını kalın örtülerle sarın ve soğumaya bırakın. Ara ara serçe parmağınızla ısısını kontrol edin. Süt sıcaklığı mayalanmaya uygun olduğunda, parmağınızda sıcağa biraz yakın şekilde ılıklık hissedersiniz.
Ardından tahta kaşıkla, 1 litre süt için 1 yemek kaşığı dolusu yoğurdu ılık sütten alacağınız biraz sütle iyice ezin ve püre kıvamına getirin. Sonra sütün içinde iyice dağılana kadar karıştırın. Tencerenin kapağını kapatın ve tencereyi yine kalın örtü ile sıkı sıkı sardıktan sonra kalorifer yakınında 4-6 saat bekleterek mayalanmasını sağlayın.