Teleme Nedir?
"Hüseyin Asker"
Türkler; sütten, keçi sütünden pek çok gıda maddesi üretmişlerdir. Bunlardan biri de telemedir.
Teleme, muhallebi kıvamında yumuşak, tuzsuz, yoğurda benzer bir yiyecektir. Lezzetli ve besleyici özelliğe sahiptir. Eskiden çobanların dağlarda keçileri otlatırken ekmeğinin yanına katık yapmak için, çiğ sütten yaptıkları bir yiyecek...
Malzemesi basit; ılık keçi sütü, incir yaprağı veya ham incir (incir kozzağı)…
Teleme, yaz mevsiminde keçiden sağılan süt henüz sıcak iken, incir ağacının gövdesinden alınan beyaz süt ile çalınır (mayalandırılır).
Dağlarda her zaman incir ağacı ve yaprağını bulabilmek mümkün müdür?
Elbette değildir. İnsanımız bunun da kolayını bulmuştur. Tülbent gibi ince bir bez üzerine incir sütü akıtılarak kurutulur. Bu artık hazır bir mayadır. Dağda keçi sağılarak bu mayadan katılır ve “TELEME” olur.
Bir tencere keçi sütü, birkaç damla incir sütü akıtıldıktan sonra yaprağın sapıyla karıştırılıp 10-15 dakika kadar uyumaya bırakılırsa, mayalanan keçi sütü teleme hâline gelir.
Teleme çalınan kabı soğuk bir suda beklettiğimizde, tadı daha da güzelleşecek, lezzetli bir duruma gelecektir.
“Çobanın Gönlü Olsa Tekeden Teleme Çalar.”
Türkmen aşiretlerinin hayvancılık geleneğine dayanan bir deyim.
İmkânsızı denemeye veya yapmaya çalışanlar hakkında veya kişinin istediği takdirde olmayacak bir işi yapabileceği anlamında söylenen deyimdir.
Türk aşçı haberleri olarak başka bir kayaktan edinmiş olduğumuz bilgiye göre:
Teleme Nedir?
"Kadir OKTAY"
Siz hiç bir çoban yiyeceği olan “telemeden”yediniz mi? Sanırım şimdi yiyen çoban da kalmamıştır. Yiyen insan da kalmamıştır.
Teleme; Tuzsuz ve yumuşak bir peynir türü olarak tanımlanabilir. Yapılışı, ılık çiğ süte incir sütü damlatılarak sütün kestirilmesi olarak söylenebilir. Yani ham incir sütü ve keçi sütü ile mayalanan değişik lezzette bir yiyecek. Bu incir sütü bilye büyüklüğünde ham incirde olduğu gibi taze incir dalı yaprağı koparılınca çıkan sütten de yapılır.
Bu yörelerde genellikle ham incir tumu dediğimiz bilyeden büyük incirin çiğ ılık süte atılıp sütün 15-20 dakika gibi kısa sürede kesilmesiyle olur.
Telemenin yüzyıllardan beri Anadolu’da Türkmen obalarında, yörük çadırlarında yapılan bir çoban yiyeceği olduğunu yeni öğrendim. “Telemenin” ben sadece Keldağ’da çobanların yaptığı bir yiyecek olduğunu sanırdım. Ancak teleme Toroslarda yörük çadırlarında, Türkmen obalarında belki de Orta Asyada’da yapılan değişik lezzeti olan bir yiyecektir.
Yapıldığı zaman hemen tüketilmesi gerekiyormuş. Bekleyince suya dönüştüğü söyleniyor. Üzerine şeker veya pekmez dökülerek de hafif bir tatlı kıvamında yiyen yerler de varmış. Bakkal veya marketlerde satılmayan Anadolunun unutulmuş bir tadı.
”Çobanın gönlü olsa tekeden teleme çalar.” Yıllardan beri Teleme ile ilgili bu deyimi duyarım. İsteksiz olarak bir işi yapanlara bu deyim söylenir, ama yanlış manada algılandığını düşünüyorum.
Gerçekte olmayacak iş yapmaya çalışanlara bu deyimin söylenmesi gerekir. Şöyle ki; Süt keçiden sağılır. Erkek bir hayvan olan tekenin sütü olmaz. Tekeden süt sağmaya çalışarak “olmaz işleri oldurmaya çalışmak” manasında söylenmesi gerekir diye düşünüyorum.
Yöremiz Yayladağı’nın Karacaoğlan’ı, Dadoloğlu’su şair “Pir Bekir Cilla’da” telemeye olan Özlemini, duygularını bakalım nasıl anlatmış.
TELEME " Bekir Cila"
Geldi geçti koca yazlar
Bir teleme yiyemedim
Özüm telemeyi özler
Bir teleme yiyemedim.
Menengiş akiri yelek
Sütüm yoktur gülek gülek
Torba düşmüş emmiş oğlak
Bir teleme yiyemedim.
Süt buldum zaman geç idi
Halime hanım acıdı.
Kızdırdım çaldım acıdı…
Bir teleme yiyemedim.
Güz geldi sütler çekildi,
Mahsunum boynum büküldü.
Döl dolaştı süt döküldü,
Bir teleme yiyemedim.
Boş satılı mıha astık
Gütmem dedi çoban Mıstık
Mevlitte keçiyi kestik
Bir teleme yiyemedim.
Çoban olsam aba giyip
Tası bulsam keçi kayıp
Ayıp Bekir sana ayıp
Bir teleme yiyemedim.