Bu Mutfakta İnsan Pişirilir
Hümeyra TURAN
Asıl adı Yûsuf bin İzzeddîn olan Ateşbaz-ı Veli, Mevlana döneminde dergâhın baş aşçısıydı. Sadece bir aşçı değil güzel ahlakın, terbiyenin, sevgi, saygı ve hoşgörünün de timsaliydi. Bu yüzden dünyada mezarı türbe haline getirilen ilk aşçı Ateşbaz-ı Veli'dir.
Mevlana hazretlerinin sohbetleri ile olgunlaşan Yûsuf bin İzzeddîn, Tasavvuf yolunda ileri derecelere kavuşur. Dergâhtan hiç çıkmak istemediğinden, ona dergâhın aşçılığı verilir. Türk kültür ve tefekkür tarihinde önemli bir yeri olan ateş, ocak ve kazanın bulunduğu mutfak; yemek pişen ve yenen yer gibi görünse de canların ilimle pişirildiği yerdir. Burada edep ve adabı gölgeleyecek gereksiz muhabbetler edilmezdi.
Bu yüzden dergâhın her bölümünde manevi ortamı korumak ve hatırlatmak için "Edep ya huu" yazılıdır. Kişinin bilerek veya bilmeyerek yaptığı hataları yüzüne vurabilmek içinde "Edep erkan bilmez" tabiri kullanılırdı. Haddini aşan konuşma yapan veya uykudaki birini uyandırmak için de "Agâh ol erenler" uyarısı yapılırdı.
Bir gün Yûsuf bin İzzeddin, yemek pişireceği sırada dergâhta hiç odun kalmamıştı. Yemek vakti yaklaştığından telaşa düşer, bu halini gören Mevlana neden dolaşıp durduğunu sorar. Mahcup bir hâlde mutfakta hiç odun kalmadığını, tedarik etmenin zaman alacağını söyler. Mevlana’nın latife ile "Kazanın altına ayaklarını uzat kazanı kaynat!" demesi üzerine, söyleneni yapar.
Yemeğin kaynamaya başladığını görünce sol başparmağına bakarken “Yanar mı?” diye şüpheye düşer ve sol başparmağı yanar. Yemeğin servisi sırasında yanan parmağını sağ ayağının başparmağı ile kapatır. Bunu fark eden Mevlana hazretleri ayağını görünce "Hay Ateşbâz hay!" der.
Böylece Yûsuf bin İzzeddîn, ateşle oynayan manasına gelen "Ateşbâz" ünvanıyla anılmaya başlar. Selam ve niyaz ederken Mevlevilere ayak mühürleten de yine Ateşbâz-ı Veli'dir. O günden bu güne sağ ayak başparmağıyla sol ayak başparmağının üzerini kapatmak adet haline gelmiştir.
Yüz yaşına yakın bir ömür süren Ateşbâz Velî hazretlerinin vefatından sonra Mevlevî Dergâhlarında özel ocağa
"Ateşbâz Velî Ocağı", meydân-ı şerifte serili beyaz posta da Ateşbâz postu dendi. Onun makam ve mevkiine Mevlevîlikte büyük saygı gösterilmeye devam eder. Turkiyede Uluslararası
gastronomi danışmalığı alabileceğiniz kişi ve kurumlar bulunmaktadır.