Osmanlı Sarayında Sultan Sofrası
Fatih Sultan Mehmet’in saray ve devlet düzenini saptayan Kanûnnâmesine göre, padişahlar yemeklerini tek başına yerdi. Padişah Has Oda’da yemek yediğinde Has Mutfak’tan alınan yemeklerin getirilmesi, sofrasının hazırlanması, yemek tabağının kapağının açılması, yemeklerin değiştirilmesi kilercibaşının görevlerindendi.
Kilercibaşıdan sonra gelen koğuşun kıdemlileri sırayla padişahın ekmeğini saklayan peşkirbaşı, suyunu saklayan mumbaşı, yemekten sonra sini ve kaşıkları yıkayan peşkir şakirdi, tepsicibaşı, yemişçi, turşucu idi. Yemekten önce ve sonra ellerini yıkaması için su döken İbrikdarbaşı ile ellerini silen peşkir ağası Has Odalıydı.
Padişah Has Oda’dayken kahvesini silâhtarağa, şerbetini çuhadarağa verirdi. Yemekleri sofraya kilercibaşı koyardı. Padişahlar altın ve gümüş yemek kapları olduğu hâlde porselen kapları tercih ederlerdi. Enderun koğuşlarından Kiler Koğuşu’nda padişahın şerbetleri, macunları, tiryâkları hazırlanır ve muhafaza edilirdi.
1638-1657 yıllarında 19 yılını Topkapı Sarayı’nda içoğlanı olarak geçiren Polonya asıllı Ali Ufki Bey (Albertus Bobovius), Sultan IV. Mehmed’in yemeğini şöyle anlatır: “Sultan, Has Oda veya bahçede tek başına yemek yer; yemekte haşlanmış, fırında baharatlı veya kebap yapılmış koyun, çeşitli ızgara etler (koyun, kuşlar, güvercin vs.) en ünlüsü baklava olan tatlılar, muhallebi, sütlaç bulunur;
Yemekte su içilmez, bunun yerine yedikten sonra büyük bir kap hoşaf içilir. Yemek sırasında dilsiz ve cüceler padişahı eğlendirirler; tüm yemekler seladon kaplarla sunulur, içecekler için metal bardaklar kullanılır, çatal yerine kullanılan eller yemekten sonra sabunla yıkanır; yemekten sonra küçük yudumlarla sıcak kahve içilir ve son olarak amber ve öd ağacından buhur yapılır.”