Hangi Balıklar Zararlıdır? Kimler Risk Altındadır?
Dr. Öğr. Üyesi "İlkay Gök"
Balıklardaki Civa Miktarı Sağlığımızı Nasıl Etkiler?
Denizlerimizdeki balıkları güvenle tüketebilirsiniz. Çünkü, onlarda civa miktarı düşüktür, hamsi ve istavrit gibi küçük balıklarda yok denecek kadar azdır.
Günlük hayatımızda yararlanacağımız
faydalı bilgiler 'den olan
Civa doğal olarak çevremizde bulunan bir metaldir. Ek olarak havadaki kirlenme ve atıklardan dolayı binlerce ton civa havaya karışır. Civa bakteriler ve doğal yollarla organik metil civa formuna dönüştürülebilir ve bu form zehirli bir maddedir.
Ne yazık ki bu toksin yediğimiz balıkta bulunur. Her balık yediği çok küçük balıklar ya da organizmalardan civayı alır. Bu nedenle köpek balığı veya kılıçbalığı gibi uzun ömürlü ve büyük balıklarda çok yüksek seviyede bulunurlar.
Risk:
balıklardaki civa miktarı ve tüketim miktarına göre risk oluşur. Genel olarak balığın yaşı ve büyüyüp irileşmesiyle yapısındaki civa miktarı da artar.
Genel olarak insan beslenmesinde kritik civa miktarı 0.5-1 ppm (mg/kg) olarak tespit edilmiştir.
Kimler Risk Altındadır?
Herkes yüksek seviyedeki civadan zarar görebilir. Fakat özellikle hamile kadınlar, 6 yaş altındaki çocuklar (özellikle üç yaş altı), böbrek sorunları yaşayanlar, metallere karşı bağışıklık sisteminde hassasiyeti olanlar civaya karşı daha fazla risk altındadır. Bu nedenle FDA risk altındaki insanların bazı balık türlerini tüketmesini önermez.
Metil civa kolaylıkla plasenteya geçer, kanda ve gelişen fetüsün hücrelerinde birikir. Anne sütünden bebeğe geçerek bebeğin gelişen beynine, sinir sistemine zarar verebilir. Bilişsel düşünce, hafıza, dikkat, motor becerileri ve görsel zeka gelişimini olumsuz etkiler.
Sağlıklı yetişkinlerde bu tür balıkların haftada bir tüketimi vücudumuzdaki civa miktarını etkilemeyeceği belirtilmektedir. Eğer haftada birden fazla defa tüketilirse sonraki bir kaç hafta tüketmezse vücudundaki civa oranını dengeleyebilir.
Yüksek metil civa içeren balık tüketenlerin zamanla kanda biriktiğinden, bebek planlayan kadınlara hamilelik öncesi civa oranı yüksek balıkları tüketmemeleri tavsiye edilir. Civa zaman içerisinde vücutta atılır ancak civa içeren balıklarla sık beslenmek vücutta birikmesine neden olur.
Balıkta bulunan civa miktarı pişirme veya başka işlemlerle azalmaz fakat vücut tarafından emilimi işlemlerle azabilir.
Hangi Balıklar Zararlıdır?
Çok yüksek civa miktarı bulunan balıklar:
Köpek balığı, balina, iri uskumru, kılıç balığı, ton balığı (iri ton balığı) gibi balıklar yüksek oranda civa içerirler ve çok sık tüketmek risklidir.
Konserve ton balıkları, ton balığının büyüklüğüne ve türüne göre civa riski taşıyabilmektedir.
Yapılan araştırmalar konserve ton balığının taze ton balıklarından daha düşük miktarda civa içerdiğini gösteriyor. Ancak konserve ton balıkları küçük boyutlardaki ton balıklarından hazırlandığında riski azaltsa da konserve ton balığının da civa içermesinden dolayı tüketim miktarına dikkat edilmesi gerekir. Civa oranı açıklanmış konserve balıkları tüketmenizi öneririm.
Civa Oranı Düşük Balıklarımızı Haftada İki Kere Sağlık için Rahatlıkla Tüketmeliyiz..
Genellikle kısa ömürlü, balik takvimide küçük balıklar, çiftlik balıkları ve tatlı su balıklarında civa oranı düşüktür.
Denizlerimizde (temiz, kirlenmemiş) yaşayan hamsi, sardalya, istavrit gibi balıklarda civa yok denecek kadar azdır, dil balığı, barbun, tekir, palamut, uskumru gibi orta boylu balıklarda civa düşüktür.
FDA haftada iki öğün düşük miktarca civa içeren balık tüketiminin sağlık için risk oluşturmadığını bildirmiştir.